93

انحصار مانع رشد صنایع تکمیلی صنعت پتروشیمی

انحصار  مانع رشد صنایع تکمیلی صنعت پتروشیمی
(شنبه ۱۵ آبان ۱۳۹۵) ۰۸:۰۰

آیا بازار مواد شیمیایی و پلیمری تولیدات داخلی انحصاریست؟

  انحصار چیست؟

از دید اقتصاد تجاری و به زبان ساده انحصار یعنی کالایی و خدماتی را ارائه میکنیم که خریدار بدلایل مختلفی چون ، وجود فقط یک فروشنده ، الزامات قانونی ، وابستگی واقعی و یا حتی ذهنی خود به کالا یا خدماتی خاص و یا بدلیل فاصله و بعد مکانی  چاره ای جز خرید از فروشنده خاصی را ندارد.

   بازار غیر انحصاری بازاریست که در آن فروشندگان متعدد دون وابستگی یا تعامل درونی با عرضه محصولات نزدیک هم امکان خرید را برای متقاضی صرفاَ با رجحان قیمتی فراهم می کنند که نمونه آن را می توان تقریباَ در پلی اتیلن های سنگین متعارف در بازار دید.

آیا بازار مواد شیمیایی و پلیمری تولیدات داخلی انحصاریست؟

 بازار تولید و عرضه محصولات پلیمری و شیمیایی کشور بصورت جبلی و ذاتی انحصاریست و نقش بورس کالای ایران و رگولاتوری در اجرای قوانین و راهبردهای اجرایی اگرچه مفید و قابل توجه بوده است ولی ماهیت صنعت پلیمر انحصار آورست و لذا رفع آن نیازمند سازکاری درازمدت تر و کاراتر است. از عمده ترین دلایل رقابت محدود در این بازار میتوان به موارد و مصادیق زیر اشاره کرد:

-تعدد کم تولید کنندگان یا وجود تنها یک عرضه کننده می تواند دست فروشنده را در عرضه کم ، فصلی و با حداکثر قیمت ممکن باز بگذارد نمونه های از این مورد را می توان به عرضه متانول در برخی فصول اشاره داشت که علیرغم تولید کشور که بیش از بیست برابر مصرف آنست بعضاَ در بورس به رقابت رفته است . البته بعضی محصولات چون HIPS تبریز و یا وینیل استات پتروشیمی اراک جزو محصولاتی هستند که خریدار عملاَ چاره ای جز تنظی خود با زمان عرضه و کیفیت محصولات تولید کننده را ندارد.

-   برخی از محصولات همچون 2EH [1] نه تنها انحصاری هستند بلکه مقدار تولید تکاپوی مصرف داخلی را نمی کند

-زمانیکه تنها یک مجتمع تولیدی محصصولی خاص در کشور وجود دارد هرگونه توقف تولید و می تواند بشدت به صنایع پائین دست آن تسری یافته و امکان برنامه ریزی نسبی رهم از صنعتی که در حال حاضر نیز حال و روز خوشی ندارد با مشکلات فزاینده ای مواجه کند.

-در برخی محصولات (همچون  پی وی سی و پروپیلن ها) به ظاهر بازار کامل است ولی شرکت ها بدلیل ماهیت فنی خودتوان تولید همه گریدها را در هر زمان مطلوب ندارند شاید از مهمترین آنها بتوان  تولید پلی پروپیلن گریداتصالات  شرکت نوید زر شیمی و پی وی سی گرید S57 پتروشیمی آبادان را نام برد که نام آنرا میتوان محدودیت در گریدهای خاص نامید.

-گاهاَ محدودیت در رقابت حاصل عواملی در خارج مجتمع های تولیدیست. برخی شرکت های صنعت پلاستیک به گریدهای خاصی عادت کرده و در جهت تنظیم دستگاه ها و آموزش کارکنان و مصرف گرید سایر کارخانه ها اقدامی ننموده اند همانگونه که پلی اتیلن های تولید شرکت های لاله و آریا ساسول در ابتدا بدلیل ناشناخته بودن محصولاتشان و جا افتادن و سابقه مصرف پلی اتیلن تولیدی شرکت پتروشیمی بندر امام سهم بازار پائینی داشتند.

-انحصار حاصل از تعرفه های واردات و مجوزهای کالا. از جمله روش های شکستن انحصار ،تسهیل در واردات کالاست. اگرچه هدف کلی کشور حمایت از صنایع داخلیست ولی ضروریست مجوز لازم جهت شرکت های پائین دستی در نظز گرفته شده و تعرفه ها بگونه ای باشند که این شرکت ها حداقل بتوانند از واردات بعنوان اهرمی برای حفظ وضعیت و ظرفیت تولید خود استفاده برده و برای مصارف خاص و تولیدات کیفی ویژه از محصولات بسیار با کیفیت محروم نشوند.

-انحصار شیطنت آمیز؟!!- این هم یکجور انحصار است که اتفاقاَ کمیاب هم نیست یعنی شرکت های تولیدی دور هم جمع می شوند و برنامه ای را برایی تولید و صادرات هر یک از اعضا پیش بینی و اجرایی می کنند (شفاهی یا کتبی ) که بر پایه حداکثر شدن سود می باشد و معمولاَ با کاهش های تناوبی و دوره ای د بازار داخل همراهست و چنانچه کسی هم بگوید چرا عرضه کم بود میگویند اشکال از بهین یاب است و اینکه "ناخریداران" به بازار هجوم آورده اند و پیکان اعتراض و اشکال را به سوی "ناتولیدکنندگان" نشانه می روند.

راه حل چیست؟

   بسیاری از موارد عرضه و تولید را شاید نتوان با روش و یا دارویی شفاا بخشی در کوتاه مدت حل و فصل نمود ولی می توان با تاکید بر برخی از موارد تامین کالای پائین دست را بهبود داد.

-         در برنامه های 5 ساله و افق بیست ساله تولید احداث مجتمع ها بگونه ای که بتوانند گریدهای مختلف محصولات را ارائه نمایند در راولویت قرار  گیرد و ایجاد شرایط بازار کامل با راهنمایی انجمن های حرفه ای مورد نقد و تبادل نظر قرار گیرد.

-         ضروریست وضعیت بازار مصرف کنندگان ، واردات محصولات و کیفیت محصولات پتروشیمی بصورت شاخص هایی ساده و کاربردی ارزیابی و مبنای تعرفه های خارجی قرار گیرد. اگر محصول شرکتی مناسب است و مناسب عرضه میشود تعرفه های واردات آن کالا افزایش یابد و چنانچه ماده اولیه ای چون پی وی سی گریدهای مختلف پزشکی و ..بازار پرنوسانی دارد تعرفه آنها کاهش یابد . بایستی به خریدار داخلی حق انتخاب داد همانگونه که خریدار محصول نهایی در خرید کالای مصرفی وارداتی چینی و اروپایی و  ایرانی حق انتخاب دارد بایستی حق تولیدکنندگان پائین دست نیز مورد دقت نظر قرار گیرد.

-         برنامه ریزی های بسیاری برای پالایش شرکت های تولید واقعی از ناتولیدکنندگان مد نظر بوده که ضروریست با افزایش ضرب آهنگ کار  و شناسایی شرکت ها از سوی مراجع ذیربط اجازه داد تا چرخ بازار صنعت پتروشیمی و بویژه پلیمر منظم بچرخد.

 

 

نادر جاویدپور   - کارشناس وزارت نفت

 



[1]  2 Ethyl Hexanol

ایمیل را وارد کنید
تعداد کاراکتر باقیمانده: 500
نظر خود را وارد کنید

لوگو-پیام پترو

سایت اطلاع رسانی روابط عمومی

شرکت ملی صنایع پتروشیمی