«ترویج فرهنگ ایده‌پردازی و پژوهش اساسی‌ترین مؤلفه توسعه پایدار و دانش‌بنیان است. امروزه ضرورت توجه گسترده به این مقوله و حمایت بیش از پیش از تجاری سازی دستاوردهای فناورانه با توجه به منشور اقتصاد مقاومتی آشکارتر از قبل شده است. از این رو، تجاری سازی نتایج پژوهشی با توجه به کمبود منابع و افزایش رقابت در بازار مورد توجه جهانیان قرار گرفته است. شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی به عنوان متولی پژوهش و فناوری در صنعت پتروشیمی کشور، با اتکا به توانمندی داخلی و بهره گیری از تجارب بین المللی توانسته است به دستاوردهای ارزشمندی در این زمینه نائل گردد و در بسیاری از پروژه های مورد نیاز صنعت پتروشیمی کشور با تکمیل چرخه علم، نتایج فناورانه را به این صنعت مهم کشور ارایه نماید.
نظر به اهمیت و جایگاه فرهنگ ایده پردازی و پژوهش در این شماره از پیام پتروشیمی، در گفتگویی با دکتر اسماعیل قنبری مدیر عامل شرکت پژوهش، به بررسی ابعاد این موضوع پرداخته شده است.»
مهمترین دستاوردهای شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی در یکساله اخیر را تشریح بفرمائید؟
شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی با باور توانمندی نیروهای نخبه در نیل به دانش بومی، برنامه راهبردی را بر اساس اسناد بالادستی صنعت نفت و پتروشیمی، تدوین کرده است. به طور کلی اهداف کلان شرکت در این برنامه در چهار حوزه تدوین دانشهای فنی مورد نیاز صنعت پتروشیمی، بهینه سازی و رفع مشکلات فرآیندهای واحدهای تولیدی، بهبود دانشهای موجود وگسترش مرزهای دانش و توسعه دانشهای فنی تعریف شده است. ما بر این باور هستیم توانمندی شرکت ملی صنایع پتروشیمی در امر تدوین دانش بومی، پایدار و بالنده‌تر از گذشته خواهد بود.
ضرورت توجه گسترده به مقوله ایده پروری و پژوهش و همچنین حمایت بیش از پیش از مقوله تجاری سازی دستاوردهای فناورانه با توجه به منشور اقتصادمقاومتی آشکارتر از قبل شده است و امروزه نتایج تجاری سازی پژوهش ها با توجه به کمبود منابع و افزایش رقابت در بازار مورد توجه جهانیان قرار گرفته است.
شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی به عنوان متولی پژوهش و فناوری در صنعت پتروشیمی کشور، با اتکا به توانمندی داخلی و بهره گیری از تجارب بین المللی توانسته است به دستاوردهای ارزشمندی نایل گردد و در بسیاری از پروژه های مورد نیاز صنعت پتروشیمی کشور با تکمیل چرخه علم، نتایج فناورانه را به این صنعت مهم کشور ارایه نماید که از مهمترین آنها می توان به راه اندازی واحد نیمه صنعتی پلی پروپیلن با ظرفیت 2400 تن در سال در مرکز اراک اشاره کرد. واحد مذکور که قابلیت تولید گریدهای مختلف پلی پروپیلن را دارند با هدف کسب دانش فنی کاتالیست ها و گریدهای جدید، توسعه فرآیند و کاتالیست، توسعه محصول و رفع مشکلات واحدهای صنعتی توسط سازنندگان و پیمانکاران سازندگان داخلی احداث شده اند. پلیمریزاسیون پروپیلن در فاز توده توسط دو عدد راکتور لوپ و دو عدد راکتور فاز گازی انجام شده است.
با هدف تدوین دانش فنی پلی‌اتیلن با دانسیته بالا ساخت و راه اندازی واحد دمو در سالهای قبل در دستور کار بود که در سال 1394 به بهره برداری رسیده است. راه اندازی دموپلنت HDPE فرصتی منحصر بفردی را در جهت اجرای پروژه‌های پژوهشی در راستای حل مشکلات صنعت و خلق ایده‌های جدید و حرکت رو به رشد در بهبود فناوری های موجود، فراهم نموده است.
لازم به ذکر است قراردادهای اعطای لیسانس فرآیند تولید پلی اتیلن سنگین (HDPE) با پتروشیمی بوشهر و بسته طراحی فرایندی و مهندسی پایه واحد تولید کاتالیست پلی‌اتیلن در مقیاس 100 تن در سال برای پتروشیمی لرستان در این ارتباط انجام و در دست اجرا است. همچنین در زمینه طراحی و ساخت دستگاه بهینه سازی مصرف آب در این شرکت اقداماتی در اردیبهشت 1395 انجام شد.
شایان ذکر است در راستای سیاست‌های کلان شرکت ملی صنایع پتروشیمی مبنی بر تبدیل گاز طبیعی به مواد با ارزش افزوده، طرح تبدیل گاز طبیعی به سوخت‌های پاک و نیز مواد با ارزشی نظیر پروپیلن از ماده واسطه متانول در شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی پیگیری و اجرایی شده است که از مهمترین فناوری‌های توسعه داده شده در آن میتوان به فرآیند تولید پروپیلن از متانول (PVM) اشاره نمود. دانش فنی تولید پروپیلن از متانول یکی از سه بسته دانشی (متانول، PVM و پلی پروپیلن) است که در سال جاری توسط شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی تهیه و توسط شرکت ملی صنایع پتروشیمی به سرمایه گذار خارجی ارائه شده است.
مهمترین برنامه های آتی شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی چه مواردی است؟
انجام پروژه های پژوهشی مطابق برنامه های موجود تا نیل به فناوری مهمترین برنامه شرکت در آینده می باشد. اهداف و برنامه های مختلفی برای تجهیزات و واحدهای ست آپ، پایلوت و دمو شرکت در نظر گرفته شده است در همین راستا موارد ذیل به دلیل اهمیت ان در دستاوردهای فناورانه شرکت در دستور کار می باشد:
· تولید گرید پلی پروپیلن در واحد دمو با استفاده از کاتالیست تولید شده در شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی.
· تولید گرید PE100 در واحد دمو پلی اتیلن با استفاده از کاتالیست تولید شده با دانش فنی شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی.
· اعمال برخی از بهینه سازی ها درواحد دموی PVM و راه اندازی واحد بر اساس نتایج حاصله از پروژه های پژوهشی اخیر.
· نهایی نمودن قرارداد واگذاری دانش فنی ومشارکت درتولید برخی ازکاتالیست های پرمصرف صنعت پتروشیمی.
در واحد دمو پلی پروپیلن که در سال جاری راه اندازی شد اهداف و برنامه های مختلفی برای این واحد در نظر گرفته شده است. همچنین برای واحد دمو پلی اتیلن سنگین نیز موارد متعددی برنامه ریزی شده است از آن جمله:
· تولید گرید پایپ پلی اتیلن از نوع PE100 سه راکتوره سری با کاتالیست THS.
· چندین مورد تست کاتالیست SAC به منظور تولید گریدهای مختلف در پایلوت که ادامه آن در دست اقدام می باشد.
· تولید گرید تزریقی پلی اتیلن HC7260 موازی تک راکتوره با کاتالیست THS.
· ساخت کاتالیست THT بازل به منظور ارزیابی کارآیی واحد کاتالیست سازی وتولید گرید فیلم.
برای کاربردی شدن دستاوردهای پژوهش و فناوری در صنعت پتروشیمی چه برنامه ریزی هایی انجام شده است؟
حرکت از سمت پژوهش به سمت فناوری در راستای پاسخگویی به نیازهای دانشی صنعت نظیر ارائه لیسانس که تاکنون در این زمینه چندین قرارداد منعقد نموده ایم مانند اعطای لیسانس پلی اتیلن سنگین. علاوه بر کسب دانش فنی فرایند در زمینه کاتالیست ها نیز شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی دستاوردهای خوبی داشته است. کاتالیست ها نقش حیاتی در عملکرد و بازده بیشتر واکنش های صنعت پتروشیمی دارند، به گونه‌ای که برای هر واکنش مشخص کاتالیست خاصی مورد نیاز است. با توجه به اینکه کاتالیست ها پس از استفاده غیرفعال و باید تعویض شوند، تهیه کاتالیست ها نیز بسیار هزینه بر است و تا چندی پیش انحصاراً اقلام وارداتی بودند. بر اساس تلاش انجام شده با همکاری سازمان های ذیربط، و بر اساس سند کاتالیست وزات نفت، دانش فنی شماری از کاتالیست های مورد نیاز صنعت پتروشیمی در شرکت پژوهش و فناوری توسعه داده شده و برخی از آنها در مقیاس تجاری تولید شده تند نظیر تولید 1.5 تن کاتالیست ریفرمینگ خشک (برای پتروشیمی خوزستان)، تولید 1.5 تن کاتالیست IRSAC510 ( مشابه THS) ( برای پتروشیمی مارون، امیرکبیر و شازند)،تولید 50 کیلوگرم کاتالیست PZ برای فرآیند میتسویی پلی اتیلن (برای پتروشیمی بندرامام)و غیره.
از جمله اقدامات اساسی در این ارتباط به نقشه راه تدوین/توسعه کاتالیست های پتروشیمی میتوان اشاره نمود که برآن مبنا به شرح ذیل موظف به اجرای آن هستیم:
تاکنون چند کاتالیست و دانش فنی از سوی پژوهشگران صنعت پتروشیمی داخلی سازی شده است؟
کاتالیست ها و دانشهای فنی مورد نیاز صنعت به تعداد بسیار زیادی در مقیاس های مختلف بومی شده است که موارد ذیل به مرحله تجاری سازی رسیدند:
هدف از راه اندازی واحد نیمه صنعتی تولید پلی پروپیلن در مرکز اراک شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی چه بوده است؟
بدلیل وجود منابع گاز طبیعی (متان) و میعانات گازی در کشور می توان از این پتانسیل ها جهت تولید پروپیلن و سپس پلی پروپیلن استفاده نمود، تا بتوان صنایع پایین دستی و تکمیلی مربوطه را توسعه داد. پلی پروپیلن در مقایسه با دیگر پلیمرها مشخصات متمایز و برجسته ای دارد که سبب رشد تولید محصول و توسعه کاربرد آن می شود. ظرفیت اسمی تولید پلی پروپیلن در کشور تا سال 92 حدود 965 هزار تن بوده است که افزایش ظرفیت تولید پلی پروپیلن کشور طی برنامه ششم توسعه در حدود 4 میلیون تن در نظر گرفته شده است. نظر به اینکه کل ظرفیت تولید پلی پروپیلن تا پایان برنامه هفتم توسعه به حدود 8 میلیون تن خواهد رسید، ضرورت کسب دانش فنی بومی تولید پلی پروپیلن جهت طرح های آینده بیش از پیش احساس می شد.
پلی پروپیلن در مقایسه با دیگر پلیمرها مشخصات متمایز و برجسته ای دارد نظیر قیمت نسبتاً ارزان منومر پروپیلن در مقایسه با منومرهای پلیمرهای دیگر، قیمت پائین پلی پروپیلن در مقایسه با دیگر پلیمرها و وزن مخصوص و سبک پلی پروپیلن، انعطاف پذیری و طیف گسترده تولید پلی پروپیلن با خصوصیات فیزیکی و شیمیایی متغیر، افزایش کاربردهای جدید و بهبود خواص گریدهای تولیدی جدید، افزایش کاربرد پلی پروپیلن در وسایل و تجهیزات پزشکی و توسعه کاربردهای پلی پروپیلن گرید خاص، افزایش مصرف پلی پروپیلن به صورت آلیاژ با دیگر پلیمرهای دیگر. به همین منظور کسب دانش فنی پلی پروپیلن در دستور کار شرکت قرار گرفت و در سال جاری موفق به راه اندازی واحد نیمه صنعتی آن در مرکز اراک این شرکت شدیم.
واحد دموی مذکور با هدف انجام تحقیقات راه اندازی شده است و هدف گذاری جهت تولید ندارد. از جمله این اهداف می توان به اجرای طرحهای پژوهشی با هدف بومی سازی دانش فنی مرتبط، توسعه محصولات و بهینه سازی فرآیندها، بومی سازی تجهیزات خاص، تست کاتالیست های بومی تولیدی شرکت و مواد افزودنی، افزایش راندمان تولید و سودآوری، نوآوری و بهبود در فناوری، کمک به تربیت نیروی انسانی پژوهشگر و بهره بردار اشاره کرد.
همکاری با دانشگاه ها و مراکز دانش بنیان چگونه است ؟ آیا سطح همکاری ها را مطلوب ارزیابی می کنید؟
این شرکت با هدف بهره‌مندی از توانمندی‌ها و دانش موجود در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی کشور در راستای خلق دانشهای فنی مورد نیازصنایع پتروشیمی، بهینه‌سازی فرآیندهای تولید و به روز نمودن فناوری‌های واحدهای تولیدی اقدام می‌نماید. در این مسیر تاکید بر زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی وسودآوری کلی برنامه‌ها همواره مد نظر بوده است و در اجرای پروژه ها بخصوص در سطوح آمادگی فناوری پایین تر از تجارب و پتانسیل دانشگاه ها استفاده نموده ایم.
در جدول زیر به چند مورد همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی کشور که با هدف تهیه و تدوین دانش فنی مورد نیاز صنعت پتروشیمی کشور که در یک سال اخیر صورت گرفته، اشاره شده است:
به منظور تقویت ارتباط با دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی کشور و نهادینه کردن ارتباط موثر صنعت و دانشگاه که نتیجه آن سوق پژوهش‌های دانشگاهی به سمت برآورده ساختن نیاز صنایع کشور می‌باشد، کمیته‌ای تحت عنوان "حمایت از پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و دکترا" با هدف بررسی، انتخاب و حمایت از پایان‌نامه‌های مرتبط با اهداف و برنامه راهبردی شرکت پژوهش و فناوری، ایجاد شده است و این امر را به صورت کاملا سازمان یافته دنبال کرده است و پایان‌نامه های کارشناسی ارشد و دکترا را مورد حمایت خود قرار داده است.
برای به روز رسانی فناوری‌های به کار رفته در واحدهای تولیدی پتروشیمی با هدف افزایش منافع اقتصادی و افزایش ایمنی و کاهش اثرات زیست محیطی و نیز انجام پژوهش چه اقدام هایی انجام شده است؟
شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی طی ساز و کاری کلیه پیشنهادهای اجرای پروژه را در شورای پژوهشی طرح و تصویب می کند که بروزرسانی فناوری های موجود یکی از شاخص های مهم تصویب پروژه است. شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی دنبال یک فناوری است که CO2 را به محصولات با ارزش افزوده نظیر متانول تبدیل کند. همچنین مهمترین مصداق و هدف ما کاتالیست ها هستند که از ورود کاتالیست های خارجی جلوگیری شود و استفاده از کاتالیست های بومی اولویت صنعت گردد. یا در مورد بحث فناوری ها قیمت لایسنس های بومی قیمت مناسبی است و شرایط پرداخت مناسب باشد تا وقتی که فناوری بومی را بخواهیم ارائه دهیم سیاست تشویقی ارائه کنیم و ما به صورت رویالیتی مبلغش را دریافت میکنیم.
آیا در این همکاری ها از تجارب بین المللی نیز بهره برده اید؟
قطعا بله. کشورهای پیشرفته و همچنین شرکتهای بین المللی، تجارب مختلفی را جهت انتقال فناوری و ارتقا توانمندی فناوری خود پیش روی گرفته اند. بسیاری از این روشها با سعی و خطاهای زیادی مواجه بوده است که با بررسی نتایج آن می توان دستاوردهای مثبتی را جمع بندی نمود.
کشورهای در حال توسعه می توانند درس های پرارزشی از تجربه موفقیت آمیز بعضی از کشورهای صنعتی و تازه صنعتی شده در امر توسعه فناوری و صنعتی بگیرند. تجربه موفقیت آمیز این کشورها نشان می دهد که فراگیری و انتقال گسترده فناوری های مناسب و مدرن به این کشورها، آنها را قادر می سازد تا بر میزان بهره وری خود بیفزایند. به همین منظور در راستای تعاملات بین المللی اقدام بایجاد یک شبکه گسترده از تعاملات و ارتباط برای ایجاد فرصت های جدید نموده ایم. از آن جمله؛ امضا چندین قرارداد و تفاهمنامه بین المللی با شرکت های فوخس، پ پ پ اینترنشنال، لینده، اکسنز، آی. پی. اف و بی. آ. اس. اف می توان اشاره نمود. هم اکنون با دیگر شرکت هایی از چین، امریکا، ایتالیا، فرانسه، روسیه و غیره نیز مذاکراتی را جهت همکاری مشترک در دستور کار داریم. روح حاکم بر کلیه مذاکرات، همکاری پژوهشی و حذف خرید لیسانس های خارجی می باشد.
و سخن آخر
شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی بر این باور است که گرانبهاترین سرمایه شرکت، منابع انسانی است و در همین راستا علی رغم محدودیتهای موجود اقدام به برگزاری و نشست های مختلف با همکاران و خانواده هایشان نموده است . ترسیم خط مشی کیفیت و منشور اخلاقی در راستای تکریم کارکنان و ذینفعان یکی دیگر از این اقدامات مهم این شرکت است.