خدمات اکوسیستم مزیت هایی یه شما رمی آیند که انسان از اکوسیستم دریافت می کند. اکوسیستم، به طور مستقیم یا غیر مستقیم، بقا و کیفیت زندگی انسان ها را تامین می کند. برخی از خدمات اکوسیستم ها شناخته شده اند، مانند آنهایی که برای بقای زندگی ضروری هستند (برای مثال مواد غذایی، هوا و آب سالم) یا آنهایی که کیفیت زندگی انسان ها را بهبود می بخشند (مانند مراتع و منظره های زیبا). نتایج یک پژوهش انجام شده در اروپا حاکی از این است که 60 درصد از خدمات اکوسیستم از بین رفته با به طور ناپایدار مورد استفاده قرار گرفته اند که این امر اغلب باعث آسیب جدی بر سلامت انسان می شود. خدمات اکوسیستم را می توان به چهار بخش مجزا تقسیم کرد:
1. تامین خدمات: شامل محصولاتی است که از اکوسیستم ها به دست می آیند، مانند مواد غذایی، آب، سوخت و مصالح ساختمانی.
2. مدیریت خدمات: مزیت هایی است که از طریق مدیریت فرآیندای طبیعی مانند مدیریت هوا، آب/ سیل، بیماری ها و کنترل آفات، مدیریت گرده افشانی و تصفیه آب.
3. خدمات فرهنگی: مزیت های غیرمادی به شمار می آیند که انسان از اکوسیستم ها و مراتع طبیعی، از طریق غنی سازی معنوی و مناظر طبیعی لذت بخش و زیبا به دست می آورد.
4. خدمات پشتیبانی: مانند تشکیل نفت؛ فتوسنتز و چرخه آب که به منظور ایجاد خدمات دیگر ضروری هستند.
وضعیت کنونی تامین خدمات چگونه است؟
به منظور مدیریت و حفاظت از خدمات اکوسیستم، ابتدا ضروری است که وضعیت کنونی تامین خدمات در همه اکوسیستم ها را مشخص کرد. علاوه بر روندهای گذشته، پروژه روبی کد (Rubicode) در مورد تنوع خدماتی که از طریق اکوسیستم های اصلی خشکی و آبی در اروپا تامین می شوند، شواهد و اسنادی را گردآوری کرده است. پروژه روبی کد که متولی آن کمیسیون اروپا است، خدمات اکوسیستم را برای اکوسیستم های خشکی و اکوسیستم های آبی در اروپا را مورد ارزیابی قرار داده است. هدف اصلی آن، با توجه به در نظر گرفتن ویژگی پویای اکوسیستم ها و محدود نمودن آنها به دلیل کمبود زمین و دیگر منبع، ارائه چارچوبی به منظور تصمیم گیری برای حفاظت از تنوع زیستی است.
از طریق شناسایی اهمیت تنوع زیستی و در راستای تامین خدمات اکوسیستم، این پروژه به منظور افزایش اهمیت و ارزش خدمات تنوع زیستی، و در آخر هزینه های احتمالی از بین رفتن آنها را بازگو می کند. این امر دید منطقی و عقلانی تری را برای تصمیم گیرندگان ایجاد می کند و باعث می شود که سیاست های حفاظتی موثرتر و صحیح تری اتخاذ شوند.
روبی کد اطلاعات را در وضعیت و روندهای کنونی اکوسیستم جمع آوری و مورد بررسی قرار داده و نیز چگونگی مشاهده این روندها در طول زمان، چگونگی تعامل تنوع زیستی با تامین خدمات، اینکه چه اتفاقی در آینده برای خدماتی که تحت تاثیر تغییرات متعدد هستند، خواهد افتاد، چگونه خدمات در تصمیم گیری ها مورد ارزیابی قرار می گیرند، و سیاست ها و پژوهش های مورد نیاز برای حفاظت و مدیریت از خدمات اکوسیستم را بررسی می نماید.
نتایج بررسی ها در اینجا برای کشاورزی، جنگل ها، مراتع نیمه طبیعی، علفزارها، بوته زارها، کوه ها، رودخانه ها و دریچه ها به اختصار توضیح داده می شوند. شواهد به دست آمده در مورد همه اکوسیستم ها و مبتنی بر ترکیبی از پیشینه تحقیق و تفاسیر کارشناسانه شاخص هایی مانند روندهای موجود در اکوسیستم است.
کشاورزی
به دلیل تقاضای مجدد برای امنیت مواد غذایی پس از جنگ جهانی دوم و ظهور سیاست مشترک کشاورزی، محصولات زراعی و دامی در اگرواکوسیتسم ها در بین سال های 1950 و 1990 افزایش چشمگیری داشته است. این تغییر و تحولات به طور مستقیم با نابودی عناصر غیرمولد مرتبط بوده و وضعیت نامناسب مواد غذایی وحشی، منابع ژنتیکی، گرده افشانی ها و کنترل آفات را توضیح می دهند. از سال 1990 به بعد، اصلاحات مربوط به سیاست مشترک کشاورزی و سیاست توسعه روستایی اروپا منجر به روند ترکیبی برای محصولات زراعی و دامی در سراسر اروپا شد. یک روند ترکیبی نیز برای خدمات گرده افشانی و کنترل آفات ایجاد شد. این خدمات در مناطق وسیع و ترمیم شده افزایش یافته، اما همچنان در مناطق دارای سطح کشاورزی بالا در حال کاهش هستند.
نمودار 1- روند وضعیت خدمات در آگرواکوسیستم (اکوسیستم در بخش کشاورزی)
جنگل ها
تولید چوب در اروپا از سال 1950 افزایش یافته است. با این وجود، تخریب مناطق جنگلی منجر به ایجاد وضعیتی پیچیده در دهه قبل از 1990 شد. به ویژه در دهه اخیر شاهد بیشتر شدن رشد مجدد جنگل ها هستیم، که با برنامه های احیای جنگل ها در سراسر اروپا همراه بوده اند و این امر منجر به تجزیه کربن می شود. تولید محصولات دامی در اکوسیستم های جنگلی در هر دو دوره (1995 و 1990) به دلیل جنگل زدایی کاهش یافته است. تولید مواد غذایی وحشی، آب سالم، مواد دارویی شیمیایی و طبیعی، علاوه بر خدمات گرده افشانی، از سال 1990 کاهش یافته است، زیرا زیستگاه های طبیعی تحت فشار فزاینده بوده و به طور کلی مناطق جنگلی در اروپا کاهش یافته است. وضعیت دیگر خدمات نشان دهنده روند ترکیبی مربوط به الگوهای جنگل کاری و جنگل زدایی بوده که در مناطق اروپایی متنوع است.
نمودار 2- روند وضعیت خدمات در اکوسیستم جنگل ها
مراتع نیمه طبیعی
تعداد و حجم مرابع طبیعی در اروپا به طور چشمگیری کاهش یافته است. دلیل این امر استفاده نکردن از روش کشاورزی سنتی در طول قرن اخیر و افزایش کشاورزی و در نتیجه تغییر برخی از مراتع نیمه طبیعی به زمین های کشت دائم است. بقیه مراتع اغلب به دلیل بهره برداری بیش از حد از زمین ها، مدیریت نامطلوب یا از طریق اتروفیکلسیون از بین می روند. در بخش های جنوبی، شرقی و کوهستانی اروپا از بین رفتن مراتع یا گسترش بیش از حد روش های مدیریتی سنتی منجر به نابودی گونه ها و از بین رفتن بسیاری از انواع مراتع می شود. این امر موجب می شود که خدمات اکوسیستم نیز به طور گسترده ای از بین بروند.
نمودار 3- روند وضعیت خدمات در اکوسیستم مراتع نیمه طبیعی
کوه ها
تنوع بسیار زیادی در وضعیت خدمات گوناگون موجود در مناطق کوهستانی در اروپا وجود دارد. با این حال، خدمات مهم کمتری نیز وجود دارد که نشانگر الگوهای کلی هستند. مناطق جنگلی و تولید چوب به طور چشمگیری افزایش یافته اند. مناطق کوهستانی نیز در تامین آب سالم و مدیریت آب نه تنها برای مصرف انسانی از اهمیت بالایی برخوردار است، بلکه برای برطرف کردن نیازهای صنعتی و تامین انرژی یک منبع مهم به شمار می آید. کاربرد تفریحی مناطق کوهستانی در نیم قرن اخیر به طور قابل ملاحظه ای افزایش یافته است، که به میزان متعددی مسوول افزایش های ضروری در کنترل خدمات مناطق کوهستانی بوده است که با مخاطرات طبیعی (مانند ریزش بهمن، رانش زمین و سیل) مقابله می کند. با این وجود، همه این روندهای مثبت در گرو همگرایی اکوسیستم هستند. فقط میزان گرده افشانی، که برای تامین بسیاری دیگر از خدمات در اکوسیستم های کوهستانی ضروری است، کاهش یافت.
نمودار 4- روند وضعیت خدمات در اکوسیستم کوه ها
رودخانه ها و دریاچه ها
کشاورزی در اروپا بین سال های 1950 و 1990، همراه با حوضچه های پرورش ماهی، افزایش یافته است. اما به دلیل کاهش ذخیره آب طبیعی به تدریج در سال 1990 کاهش یافت. در نهایت به دلیل افزایش بهره برداری از زمین که منجر به افزایش برداشت آب، تغییر در وضعیت فیزیکی بستر رودخانه، زهکشی و نابودی دشت های سیلابی می شود، دیگر خدمات در هر دو دوره (سال های 1950 و 1990) کاهش می یابد. از بین رفتن دشت های سیلابی جنگل ها نیز تاثیر منفی بر خدمات منطقه ای آب و هوایی داشته است.
نمودار 5- روند وضعیت خدمات در اکوسیستم مراتع نیمه طبیعی
