180 کشور مشتری محصولات پلاستیک ترکیه/ جایگاه پتروشیمی ایران در بازار پلاستیک ترک‌ها

در شرایط فعلی ترکیه تولیدکننده بزرگ کالاهای نهایی پلیمری در صنایع مختلف (خودروسازی، لوازم خانگی، بسته بندی، الیاف، صنایع غذایی و دارویی)، برای تامین نیاز داخلی و صادرات به بازارهای بزرگ محصولات نهایی در جهان، به پل ارتباطی بین تولیدکنندگان مواد پتروشیمی در خاورمیانه و بازارهای بزرگ محصولات نهایی در غرب تبدیل شده است.

 صنعت پلاستیک ترکیه بیش از 7000 شرکت دارد که 82 درصد از شرکت های تولیدی، تولیدکننده محصولات پلاستیک، مواد خام و محصولات (semi finished product) هستند؛ درحالی که 18 درصد بقیه، تولید کننده ماشین آلات و تجهیزات تولید پلاستیک، لاستیک و 98 درصد از کل شرکت ها، شرکت های کوچک و متوسط هستند.

 ترکیه، مقام دوم تولید الیاف مصنوعی، مقام سوم تولید پروفایل PVC و رتبه پنجم در ظرفیت شکل دهی پلاستیک در بین کشورهای عضو اتحادیه اروپا را دارد. باتوجه به کمبود منابع نفت و گاز طبیعی این کشور، ظرفیت های پتروشیمیایی محدودی هم در اختیار دارد، اما با توجه به سرمایه گذاری‌های عدیده در صنایع تکمیلی و پایین دست، این کشور در منطقه، به بزرگ ترین واردکننده محصولات نهایی پتروشیمی و پلیمری که ارزش افزوده بالایی را نصیب این شرکت می‌کند، تبدیل شده است.

 پیش بینی‌ها حاکی از آن است که تا سال 2014 میلادی مجموع واردات خالص محصولات پتروشیمیایی این کشور به 8.2 میلیون تن برسد (58 درصد سهم واردات خالص مربوط به محصولات پلیمری و 27 درصد مربوط به اوره و آمونیاک). از سوی دیگر مصرف سرانه جاری پلاستیک ترکیه در سال 2010 میلادی، 52 کیلوگرم بوده که از مقدار میانگین جهانی آن بالاتر است، اما در مقایسه با مقدار میانگین 100 کیلوگرم در کشورهای توسعه یافته، هنوز فضای زیادی برای رشد و توسعه دارد.

 ترکیه محصولات پلاستیکی خود را به 180 کشور صادر می کند. میزان صادرات محصولات پلاستیکی ترکیه در سال های مختلف در جدول زیر مشاهده می شود. چشم انداز صنعت پتروشیمی در این کشور همسایه، تبدیل شدن صنعت پلاستیک به رتبه کمتر از سه، در میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا در سال 2014 است.

جاذبه‌های سرمایه گذاری در صنعت پلاستیک ترکیه

* ترکیه کشوری پر رونق است که تولید ناخالص داخلی آن با رشد 122 درصد نسبت به چهار سال گذشته به میزان کل 958.3 میلیارد دلار (سال 2010) رسیده است.

* واجد شرایط سرمایه گذاری مناسب، هزینه موثر و وجود نیروی کار با انگیزه (چهارمین منبع نیروی کار در مقایسه با 27 کشور اروپایی)

* سرمایه گذاری مستقیم خارجی بیش از 20 میلیارد دلار و قرار داشتن در رتبه سیزدهم کشورهای جذاب در سرمایه گذاری جهان در سال 2008.

* بهره گیری از شرایط سرمایه گذاری رقابت برانگیز و ایجاد زمینه های ایجاد انگیزه و جذابیت.

* الحاق ترکیه از اکتبر سال 2005 میلادی به اتحادیه اروپا

* اقتصاد پویا و بخش خصوصی بالغ شده و درآمد بیش از 112 میلیارد دلار صادرات در سال 2010 میلادی (531 میلیون دلار مربوط به شرکت پتروشیمی پتکیم)

* دسترسی آسان به بازارهای متنوع

* تبدیل شدن به ترمینال مهم انرژی که شرق و غرب اروپا را به هم متصل می کند.

* انتقال تولید صنایع پلاستیک از اروپا به کشورهای شرقی به ویژه ترکیه

این کشور در سال های 2007 تا 2009 میلادی در مجموع نزدیک به 50 میلیارد دلار سرمایه گذاری مستقیم خارجی جذب کرده است.

شرکت‌های پتروشیمی ترکیه را بهتر بشناسید

·        پتروشیمی پتکیم

اولین مجتمع پتروشیمی پتکیم در سال 1970 میلادی در شهر Yarmca راه اندازی شد. به دلیل رشد سریع تقاضای ترکیه، تمام واحدهای مستقر در آن با ظرفیت 100 درصد تولید را آغاز کردند.

دومین مجتمع شرکت پتکیم، در سال 1985 میلادی و در شهر Aliaga با استفاده از ظرفیت بهینه و فناوری مدرن تاسیس شد. بیشتر واحدهای مجتمع Yarmca در سال‌های بین 1993 تا 1995 میلادی به دلیل سودده نبودن، تعطیل و پنج واحد باقیمانده (SBR, PVC, CB, BSX,PS) در سال 2001 به شرکت پالایشگاهی TUPRAS واگذار شدند. 30 تا 35 درصد نیاز ترکیه که قسمت اعظم آن را شرکت پتروشیمی پتکیم تولید می کند، از طریق تولیدات داخلی تامین می شود. همچنین شرکت پتکیم، یک درصد از نیاز پتروشیمی بازار پتروشیمی جهان را تامین می کند. عمده محصولات اصلی شرکت پتکیم، الفین ها، پلی الفین ها، زنجیره وینیل ها، آروماتیک ها و سایر محصولات و فرآورده‌های شیمیایی اساسی هستند. پتکیم قصد دارد با افتتاح مجتمع تولید الفین واحدهای پایین دست آن، میزان تولید خود را تا سال 2018 میلادی دو برابر افزایش دهد. همچنین این شرکت در نظر دارد تا ظرفیت اتیلن را به 587 هزار تن در سال و LDPE را به 160 هزار تن در سال تا سال 2013 برساند. هدف این مجتمع این است که تولید ناخالص خود را از 3.2 میلیون تن در سال به 6.3 میلیون تن را تا سال 2018 میلادی افزایش دهد.

1.      سرمایه گذاری در صنایع بالادستی: تامین خوراک از طریق یکپارچه سازی پالایشگاه و پتروشیمی (پتروکمپلکس)

2.      سرمایه گذاری در صنایع تکمیلی و پایین دست: برای رسیدن به 40 درصد سهم بازار پتروشیمی

3.      روند رو به رشد از طریق سرمایه گذاری بر لجستیک.

پارک شیمیایی پتکیم

یکی دیگر از برنامه های این شرکت طی قراردادی با شرکت بین المللی JURONG، ایجاد مدل خوشه ای پارک JURONG سنگاپور بوده است. شرکت JURONG برای تاسیس پارک های شیمیایی در راستای ادغام زنجیره ارزش بالادست، پایین دست، انرژی، خدمات پشتیبانی و لجستیک در ترکیه مطالعات جامع کرده است. هم اکنون این شرکت یک مرکز پیشرفته تحقیق و توسعه در ترکیه دارد. یکی از ارکان اصلی پروژه های آینده پتکیم، به کارگیری مدل خوشه های شیمیایی پیشرفته است و پروژه های خود را در مراکز TUBITAK (شورای علمی و تحقیقاتی ترکیه) و دانشگاه ها انجام می دهد. پتکیم در نظر دارد تا تولید مواد شیمیایی با ارزش افزوده بالا را توسعه دهد.

شرکت Dupont (Advansa)

امروزه مالیکت شرکت دوپنت در دست sabanci holding است که در سال 2005 ادونسا نام گرفت. این شرکت اکنون بزرگترین تولید کننده پلی استر در بیشتر اروپا است. اینش شرکت در سال 130 هزار تن رزین PET، 250 هزار تن دی متیل ترفتالات، 115 هزار تن الیاف pri – orient و 125 هزار تن فیبر تولید می کند.

شرکت SASA

این شرکت در سال 1966 تاسیس شد. شرکت SASA تولید کننده الیاف پلی استر و پت در اروپا و خاورمیانه است. همچنین این شرکت یکی از تولید کنندگان DMT  (دی متیل ترفتالات) که عمدتا، ماده اولیه در فرایند پلیمریزاسیون منسوجات است، به شمار می رود.

خصوصی سازی در صنعت پتروشیمی ترکیه

در سال 2007 میلادی دولت‌مردان ترکیه 51 درصد از سهم پتکیم را به کنسرسیوم Injaz Soudi Arabias, Turkeys Turcas و  SOCAR Azerbaijans فروختند. این اتفاق نقطه عطفی در صنایع پتروشیمی ترکیه بود. در سال 2008 میلادی این کنسرسیوم اعلام کرد قصد دارد دو میلیارد دلار برای افزایش ظرفیت محصولات پتروشیمی و سه میلیارد دلار برای پروژه های پالایشگاهی سرمایه گذاری کند. با این سرمایه گذاری، ظرفیت پتکیم به دو برابر خواهد رسید. شرکت دولتی نفت جمهوری آذربایجان در سال 2011 میلادی اعلام کرد قصد دارد سهام خود در شرکت پتکیم را از 51 به 75 درصد افزایش دهد.

جمع بندی و پیشنهاد

ورود دیرتر ترکیه به صنعت پتروشیمی، این مزیت را برای صنایع پایین دست پلاستیک‌ها در این کشور داشته است که از فن آوریهای به روز، با شرایط بهتر استفاده کند. محصولات پلاستیکی، نه تنها در سراسر این کشور مصرف می شوند بلکه با روند افزایشی صادر نیز می شوند. در میان محصولات نهایی و نیمه نهایی، ماشین های فرایندی، افزودنی ها و کامپاندها از تقاضای خوبی در بازار کشورهای همسایه برخوردارند. با توجه به تقسیم بندی و قطب بندی مناطق مختلف جهان در تولید محصولات پتروشیمی، کشورهایی مانند ایران، عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی، به دلیل داشتن ذخایر نفت و گاز، فقط محصولات بالادست و پایه که فاقد زنجیره کامل ارزش افزوده است، تولید می کنند. درحالی که اروپا با تولید پلیمرهای مهندسی و چین و ترکیه با تولید محصولات نهایی و مصرفی سهم بیشتری از سود و درآمد صنعت پتروشیمی را عاید خود می کنند. همچنین اکنون نزدیک به 11 تا 12 درصد قطعات یک خودرو، 10 درصد قطعات در یک ساختمان، 11 تا 12 درصد سبد خرید یک خانوار در یک روز، محصولات پایین دست و تکمیلی پتروشیمی را شامل می شوند. با توجه به مزیت های یاد شده، انتظار می رود با اجرای طرح‌هایی به ویژه در صنایع میان دست و پایین دست پتروشیمی مانند ترکیه، صنعت پتروشیمی ایران را به صنعتی پیشگام در توسعه اقتصادی کشور تبدیل کنیم. از مجموعه این نکات و الگوبرداری ها می توان در برنامه ریزی های توسعه آینده، به ویژه در تدوین برنامه ششم توسعه صنعت پتروشیمی و توسعه صنایع تکمیلی، اصلاح اهداف کمی و برنامه ها برای حصول به اهداف کلان مندرج در چشم انداز 1404 استفاده کرد.

همچنین پیشنهادهای ذیل در راستای همکاری ایران و ترکیه در صنعت پتروشمیی توصیه می شود:

1.      مشارکت در توزیع، فروش و بازاریابی محصولات پتروشیمیایی ایران به ویژه پلیمرهای اساسی، متانول، اوره و آمونیاک در بازارهای داخلی ترکیه و دیگر بازارهای جهانی از طریق توسعه دفاتر، اصلاح قوانین گمرکی و مالیات.

2.      افزایش مبادلات تجاری، شامل  صادرات و واردات بین دو کشور به ویژه صادرات مواد اولیه پتروشیمی از ایران (محصولات پلیمری مانند پلی‌اتیلن ها، پی.وی.سی، پلی استر الیاف، پت بطری و محصولات شیمیایی و آروماتیکی همچون متانول، EDC، استایرن، پارازایلین، اوره و آمونیاک) به ترکیه و اندیشیدن تمهیداتی برای تحقق آن.

3.      با توجه به رویکرد جدید شرکت ملی صنایع پتروشیمی در توسعه زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی، استفاده از تجربیات توسعه در واحدهای پتروشیمی کشور و ایجاد خوشه ها و پارک های شیمیایی.

4.      بالا بردن توان رقابت پذیری محصولات پتروشیمی کشور برای عرضه در بازار ترکیه در مقایسه با رقبا.