تمدن زاینده است. ایران با ریشه های تمدنی کهن، مرزهای تاریخ را درنوردیده و در دوردست‌ترین گستره تاریخی بشر، رد پای تمدن را به جای گذشته است. یافته های باستان شناسان در سال های دور و نزدیک، ثابت کرده است که ایران، گهواره تمدن و بستر اصلی رشد و زایندگی در زندگی نوع بشر بوده است. یافته های مربوط به عصور دیرینه سنگی تا عصر آهن و پس از آن سافته های متعدد در دوران پس از عصر آهن که به دوران تاریخی شهرت دارد، نشان دهنده عمق و وسعت تاریخ تمدنی در ایران است؛ همه آنچه سبب شده است تا بسیاری از مورخان و دیرینه‌شناسان، ایران را زادگاه تمدن بشر نام بگذارند. تمدنی که امروز به واسطه داشتن بیشترین منابع مزیت های سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی هنوز زاینده است و رشد همه جانبه خود را دنبال می کند. رتبه نخست ایران در بهره‌مندی از منابع توأمان گاز و نفت، موجب شده است، در جهان معاصر ایران همچنان به اصلی‌ترین کانون توجهات جامعه بشری بدل شود. رشد و توسعه گسترده تکنولوژی‌های حوزه انرژی از اکتشاف تا پالایش و فرآوری نفت و گاز در ایران از یک سو، هویت تاریخی تمدنی آن از سوی دیگر و همچنین موقعیت ژئوپلتیک و جغرافیای سیاسی استراتژیک ایران از دیگر سو، موهبات ارزنده‌ای را رقم زده است تا ایران یک تنه قطب انرژی جهان آینده باشد.
رتبه نخست ایران در منابع گازی در جهان بی‌تردید مهمترین مزیتی بزرگ برای سرمایه‌گذاری و توسعه صنایع پتروشیمی در ایران به شمار می آید و در صدر این منابع میدان مشترک پارس جنوب با گاز و میعانات گازی غنی قرارد دارد.
میدان گازی پارس جنوبی بزرگترین منبع گازی جهان است که بر روی خط مرزی مشترک ایران و قطر در خلیج فارس قرار دارد و یکی از اصلی‌ترین منابع انرژی ایران به شمار می‌رود. مساحت این میدان ٩٧٠٠ کیلومتر مربع است که سهم متعلق به ایران ٣٧٠٠ کیلومتر مربع وسعت دارد. ذخیره گاز این بخش از میدان ١٤,٢ تریلیون متر مکعب گاز به همراه ١٩ میلیارد بشکه میعانات گازی است که ٨ درصد از کل گاز دنیا و ٤٧ درصد از ذخایر گاز کشور را شامل می‌شود. پارس جنوبی به عنوان بزرگترین میدان گازی جهان، ٤٠ تریلیون متر مکعب گاز طبیعی ( ٢١ درصد از کل گاز دنیا) و حدود ۵۰ میلیارد بشکه میعانات گازی در خود ذخیره کرده است. توسعه این میدان گازی در حدود دو دهه گذشته فراز و فرودهای متعددی را تجربه کرده است به طوری که قطر با استفاده از فرصت 8 سال جنگ تحمیلی ایران با رژیم بعث عراق، توسعه این میدان فراساحلی را آغاز کرد و ایران با تاخیری حدود 12 ساله اولین فاز این میدان مشترک را در مدار بهره‌برداری قرار داد.
اما براساس برنامه ریزی صورت گرفته با به تولید رسیدن کامل فازهای اولویت دوم میدان گازی پارس جنوبی در سه سال آیند، تولید گاز ایران از این میدان مشترک به بیش از 800 میلیون متر مکعب در روز خواهد رسید. وزارت نفت ایران در سال های 93 و 94 تمام تلاش خود را به کار بست تا هر سال ح حدود 100 میلیون متر مکعب گاز از این میدان بیشتر برداشت کند تا بتواند برنامه ریزی های مدون خود را در خصوص تامین سوخت زمستانی و نیز صرفه جویی سوخت مایع در نیروگاه ها و صنایع پر مصرف جامع عمل به پوشاند.
به ظرفیت اسمی رساندن فازهای اولویت نخست پارس جنوبی و راه اندازی بخشهای از فازهای اولویت دوم پارس جنوبی از مهمترین برنامه های ایران برای تولید حد اکثری از این میدان مشترک است. با کامل شدن فازهای پارس جنوبی یعنی اتمام طرح‌های توسعه فازهای 12 تا 27 این میدان به میزان 650 هزار بشکه در روز میعانات گازی و 6.7 میلیون تن LPG (شامل پروپان و بوتان) و 4 میلیون تن اتان در سال قابل وصول خواهد بود که اتان به طور کامل و سایر موارد بر حسب نیاز در اختیار صنعت پتروشیمی قرار می‌گیرد.
امروز دولت یازدهم با وجود دغدغه های زیادی همچون در کنار افزایش تولید نفت و باز پس گیری سهم ایران از بازارهای جهانی نفت در صنعت نفت همچنان توسعه میدانهای مشترک به خصوص پارس جنوبی را در همچون روزهای ابتدای روی کار آمدنش در سال 92 در اولویت کارها و برنامه های خود دارد به طوری که طی سه سال گذشته تقریبا 300 میلیون متر مکعب گاز ترش به تولید این میدان افزوده شده و به گفته وزیر نفت این روند تا سال 96 ادامه دارد تا تولید این میدان به حدود 800 میلیون متر مکعب در روز برسد، تحقق این امر به معنی افزایش تجارت گاز و پایداری شبکه گازرسانی کشور در فصول سرد است، ضمن آن که دیگر همچون سالهای گذشته در آستانه فصل زمستان شاهد قطع گاز صنایع عمده و پتروشیمی ها نخواهیم بود.
به نظر می رسد شرکت های پتروشیمی در حال تولید امسال نیز همچون پارسال مشکل خاصی در زمینه قطع گاز نداشته باشند و زمستانی پایداری به لحاظ خوراک تجربه کنند، امسال نیز همچون سه سال گذشته قرار است 100 میلیون متر مکعب دیگر از محل فازهای 17 تا 21 پارس جنوبی به تولید گاز کشور افزوده شود، از سوی دیگر در هفته جاری شاهد بهره برداری از سه میدان نفتی در منطقه غرب کارون بودیم، این امر در حالی است که سطح تولید نفت ایران به اندازه پیش از تحریم ها رسیده است، به عبارت دیگر پتروشیمی ها با خوراک مایع نیز نسبت به سال های گذشته وضع بهتری را امسال تجربه خواهند کرد.
مزیت مهم ایران در این صنعت، برخورداری از دو نوع خوراک گازی و مایع به صورت همزمان است که کمتر کشوری در دنیا از این امتیاز برخوردار است. نزدیکی به سواحل، مزیت بزرگ دیگر ایران به شمار می رود که باعث تسهیل صادرات محصولات به سوی بازارهای مصرف می شود. قرار گرفتن ایران در میان دو بازار بزرگ مصرف دنیا یعنی اروپا و شرق آسیا، باعث شده ایران و به ویژه سواحل جنوبی کشورمان، به نقطه ایده آلی برای جذب سرمایه گذاری خارجی تبدیل شود.
امروز شاه بیت سخنان همه مسئولان صنعت نفت ایران و حتی اقتصاد دانان کشورمان رسیدن به یک اقتصاد مقاومتی است تا در روزهای تحریم احتمالی اقتصاد کشور از تحریم لطمه ای نبیند، ارتباط معنادار توسعه صنعت پتروشیمی با توسعه زیر ساخت های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ایران بر هیچ کس پوشیده نیست، در اهمیت توسعه هرچه زودتر این صنعت همین بس که هم اکنون بیش از 40 درصد صادرات غیر نفتی کنونی کشورمان سهم این صنعت است. ساسان شاهویسی، کارشناس اقتصادی مهمترین دستاورد توسعه صنعت پتروشیمی را خروج ایران از اقتصاد تک محصولی می داند و می گوید: اقتصاد ایران هم اکنون صرفا به نفت خام وابسته است و این موضوع طی سال های گذشته به پاشنه آشیل اقتصاد ایران تبدیل شده است. وی با بیان این که در سال های گذشته با پایین و بالارفتن قیمت نفت خام، اقتصاد ایران توسعه یافتگی خود را از دست داده است، گفته: توسعه پتروشیمی به طور کامل می تواند یک محصول راهبردی ارزش آفرین به اسم پتروشیمی را توسعه دهد، در عین حال به خاطر آن که این صنعت یک صنعت های تک است، قابلیت های فناوری ایران ضمن توسعه این صنعت افزایش می یابد. توسعه پتروشیمی می تواند سرمایه گذاریهای داخلی و مدیریت دانشی کشور را به شدت افزایش دهد، ضمن این که توسعه این میدان می تواند کمک زیادی به محیط زیست ایران و دنیا کند. هم اکنون استراتژی های جهانی رویکرد خودشان از ژئوپلوتیک به اکواستراتژی در حال تغییر است، این که ما بتوانیم بر اساس اکو استراتژی های جدید بر اساس هزاره جدید روی یک سرمایه گذاری بنیادین به جز نفت حساب کنیم بسیار در اقتصاد ما تاثیر گذار خواهد بود.
صنعت پتروشیمی ایران در رنکینگ بین المللی در جایگاه بسیار برجسته ای قرار دارد، از این رو به به نظر می رسد پشتیبانی همچون میدان گازی پارس جنوبی این قابلیت را به این صنعت می دهد تا جایگاه خود را ارتقا داده و کار خود را توسعه دهد.
نویسنده علیرضا زرگر