نسبت قیمت گاز به نفت خام باعث تحریک فعالیت های سرمایه گذاری منطقه ای در صنعت پتروشیمی می شود. نمودار 2 قیمت نفت خام وست تگزاس اینترمیدیت، قیمت گاز طبیعی و نسبت قیمت گاز به نفت خام را تا سال 2022 نشان می دهد. همانطور که در این نمودار مشاهده می کنید این نسبت که با خط زرد نشان داده شده است تا سال 2015 روند صعودی داشته است، که از آن می توان این گونه برداشت کرد که تا سال 2015 میزان سرمایه گذاری های منطقه ای در صنعت پتروشیمی همواره رو به افزایش بوده است، اما پیش بینی ها تا سال 2022 برای این نسبت حاکی از افول این نسبت است، به عبارت دیگر می توان انتظار داشت که تا حدود پنج سال آینده روند سرمایه گذاری های منطقه ای در این صنعت نزولی خواهد بود.
نمودار 2- روند قیمت نفت خام، گاز طبیعی و نسبت قیمت گاز به نفت خام (2022-1990)
منبع: IHS
تاثیر تغییر پویایی های انرژی بر تولید محصولات پتروشیمی در مناطق مختلف جهان
همان طور که گفته شد تغییر نسبت قیمت گاز به نفت خام می تواند صنعت پتروشیمی را تا حد زیادی تحت تاثیر قرار دهد. در نمودار 3 تاثیر تغییر پویایی های انرژی بر تولید محصولات پتروشیمی مانند اتیلن، پروپیلن، متانول، بنزن، پارازایلین و کلر در مناطق مختلف جهان نشان داده شده است.
نمودار 3- تاثیر تغییر نسبت قیمت گاز به نفت خام بر روی تولید مواد شیمیایی پایه در مناطق مختلف جهان (2021-1991)
منبع: IHS
بر اساس نمودار فوق می توان گفت که به طور کلی پویایی های تغییر قیمت گاز به نفت خام باعث کاهش تولید محصولات شیمیایی در مناطق مختلف جهان می شود، اما چین بیش از سایر کشورها در معرض چنین تغییراتی قرار خواهد گرفت به طوری که میزان تولید مواد شیمیایی پایه در چین تا سال 2021 تقریبا به نصف میزان تولید این مواد در سال 2015 خواهد رسید.
نوسانات اقتصاد جهانی و تاثیر آن بر صنعت پتروشیمی
نظام اقتصادی دنیا در دهه اخیر با تحولات بیشماری روبرو بوده است که از مهم ترین آنها می توان به بحران اقتصاد جهانی در سال 2008 اشاره کرد که هنوز هم بسیاری از کشورها نتوانسته اند آسیب های حاصل از این رکود گسترده را جبران نمایند. بازارهای انرژی و به تبع آن بازارهای محصولات پتروشیمی نیز به نوبه خود از این تغییر و تحولات در امان نبوده اند و تغییرات بنیادی در تقاضای انرژی جهان و همچنین سیستم های اقتصادی باعث شده که تصمیم های سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی نیز تحت تاثیر قرار گیرند. از جمله این تاثیرات می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. تغییرات قیمت نفت باعث شده است که رقابت پذیری منطقه ای، حاشیه سود و تصمیمات سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی تحت تاثیر قرار گیرد.
2. سرمایه گذاری های صورت گرفته بر روی اتان/ گاز در آمریکای شمالی با کاهش حاشیه سود مواجه شده اند که این کاهش سود به نوبه خود نتیجه قیمت های پایین نفت خام بوده است.
3. تصمیمات کلیدی در مورد پروژه های سرمایه گذاری در صنعت پتورشیمی مانند مکان سرمایه گذاری، خوراک، فناوری مورد نیاز، رشد و هزینه ها شفافیت کمتری دارند.
4. نتیجه این تغییرات این خواهد بود که انتظار می رود تا سال 2020 و پس از آن میزان سرمایه گذاری های در صنعت پتروشیمی جهانی رو به کاهش باشد.
افزایش تقاضا برای محصولات پتروشیمی و چالش طرف عرضه
پیش بینی می شود که تا سال 2020 میزان تقاضا برای برخی محصولات شیمیایی پایه با افزایش چشمگیری مواجه شود. به عنوان مثال بر اساس پیش بینی های صورت گرفته میزان تقاضای اتیلن و متانول تا سال 2020 بیش از 36 میلیون تن در سال برای هر یک از مواد افزایش خواهد یافت و رشد تقاضای پروپیلن نیز بیش از 32 میلیون تن خواهد بود، که میزان رشد تقاضای این محصولات بیش از نرخ رشد تولید ناخالص داخلی خواهد بود.
رشد تقاضا برای مواد شیمایی پایه مانند کلر، پارازایلین و بنزن نیز کمتر و در حد رشد اقتصادی جهان خواهد بود. همچنین انتظار می رود تقاضای کل برای مواد شیمیایی پایه تا سال 2020 نیز به بیش از 650 میلیون تن برسد که نشان دهنده رشد 4 درصدی تقاضا در هر سال برای این محصولات خواهد بود. نمودار 4 روند رشد تقاضا برای مواد شیمیایی پایه را تا سال 2020 نشان می دهد.
نمودار 4- رشد تقاضای مواد شیمیایی پایه تا سال 2020
منبع: IHS
چشم انداز قیمت محصولات پتروشیمی در بازارهای جهانی در سال 2017
به طور کلی انتظار می رود که روند نزولی قیمت نفت خام باعث کاهش قیمت ها در بازار جهانی محصولات پتروشیمی در سال 2017 شود. قیمت های منطقه ای مواد شیمیایی پایه نیز در واکنش به کاهش قیمت نفت نزولی خواهند بود. اگرچه در ماه اخیر قیمت نفت اندکی افزایش یافته است اما به نظر نمی رسد که اندازه این تغییر قیمت بتواند تغییر محسوسی در روند مذکور ایجاد کند.
محصولات پتروشیمی که با استفاده از خوراک نفت خام تولید می شوند نیز با کاهش قیمتی در حدود 700-500 دلار به ازای هر تن مواجه خواهند شد. اما قیمت های متانول که بیشتر تحت تاثیر بازارهای گاز طبیعی و زغال سنگ است واکنش محدودتری نشان خواهد داد.
واکنش های قیمتی در بازارهای سایر مشتقات نفتی نیز اثرات مختلفی را بر حاشیه سود نشان می دهند، اما انتظار می رود که تقاضا برای انواع پلاستیک در بازارهای جهانی با افزایش قابل توجهی مواجه شود. نمودار 5 تغییرات قیمتی پنج محصول شیمیایی پایه، یعنی اتیلن؛ پروپیلن، بنزن، پارازایلین و متانول را از سال 2002 تا سال 2016 نشان داده و روندهای سال 2017 نیز پیش بینی شده اند.
نمودار 5- روند تغییرات قیمتی مواد شیمیایی پایه (2017-2002)
منبع: IHS
همانطور که گفته شود تغییرات قیمتی محصولات شیمیایی در مناطق مختلف متفاوت خواهد بود و بر همین اساس حاشیه سودهای کسب شده نیز در مناطق مختلف متفاوت خواهند بود. نمودار 6 روند تغییرات قیمتی و تغییر سود پلی اتیلن و اتیلن را در مناطق سواحلی آمریکا نشان می دهد و نمودار 7 نیز تغییرات حاشیه سود پلی استایرن، استایرن، اتیلن و بنزن را ترسیم می کند.
نمودار 6- روند تغییرات قیمت و حاشیه سود پلی اتیلن و اتیلن در مناطق سواحلی آمریکا
منبع: IHS
چشم انداز ظرفیت تولید در مناطق مختلف جهان
در حال حاضر سرمایه گذاری های گسترده ای برای افزایش ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی در مناطق مختلف صورت گرفته است، اما چین همواره بیشترین میزان سرمایه گذاری برای افزایش ظرفیت تولید را داشته است و انتظار می رود که این کشور تا سال 2024 نیز همچنان پیشروی این مسیر باشد. بر اساس پیش بینی های صورت گرفته در فاصله سال های 2014 تا 2020 ظرفیت تولید محصولات شیمیایی پایه، یعنی اتیلن، پروپیلن، متانول، بنزن، پارازایلین و کلر به میزان 144 میلیون تن افزایش خواهد یافت و چین نیز همچون گذشته بیشترین سهم را به خود اختصاص خواهد داد. نمودار 8 افزایش ظرفیت تولید این شش محصول پایه را تا سال 2024 نشان می دهد.
نمودار 7- سود حاشیه ایادغامیاستایرن،پلی استایرن، اتیلن و بنزن
منبع: IHS
نمودار 8- افزایش ظرفیت تولید مواد شیمیایی پایه تا سال 2024
اگرچه پیش بینی شده است که ظرفیت تولید در اکثر مناطق جهان تا سال 2024 افزایش خواهد یافت، اما لازم به ذکر است که ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی به عوامل مختلفی بستگی دارد که برخی از آنها عبارتند از:
· سناریوهای مربوط به قیمت نفت خام
· چشم انداز رشد اقتصادی جهان
· بازارهای انرژی در مناطق مختلف دنیا
· وضعیت موجود چرخه سود در بازارهای انرژی
· رفتار جدید دولت ترامپ در پذیرش برجام
· فناوری های مدرن و غیر مرسوم تولید
· ثبات اقتصادی و سیاسی کشورها به خصوص کشورهای صاحب منابع نفت و گاز
· درجه ادغام پذیری صنایع
· سرمایه گذاری در پشتیبانی
· ملاحظات ژئوپلیتیکی
به عنوان مثال استفاده از فناوری های مدرن و غیر متداول در تولید اولفین های هزینه های تولید آنها را تغییر خواهد داد و این امر نیز به نوبه خود بر حاشیه سود این محصولات موثر خواهد بود. نمودار 9 هزینه تولید اولفین ها را با فناوری های رایج و فناوری های مدرن مقایسه کرده است. سمت چپ این نمودار هزینه تولید اولفین ها را با استفاده از فناوری های رایج و سمت راست هزینه تولید آنها را با استفاده از فناوری های مدرن نشان می دهد.
نمودار 9- تاثیر فناوری مورد استفاده در تولید اولفین ها بر هزینه تولید آنها
کجا باید سرمایه گذاری کرد؟
با توجه به مسائل مطرح شده ممکن است این سوال به ذهن خطور کند که کدام منطقه برای سرمایه گذاری مناسب تر است؟ جدول 1 ظرفیت تولید مواد شیمیایی پایه یعنی اتیلن، پروپیلن، متانول، بنزن، پارازایلین و کلر را در سال های 2015 و 2020 و میزان افزایش ظرفیت را در مناطق مختلف دنیا نشان می دهد.
جدول 1- ظرفیت کل تولید مواد شیمیایی پایه (میلیون تن)
| منطقه | 2015 | 2020 | میزان افزایش ظرفیت |
| آمریکای شمالی | 90 | 121 | 31 |
| آمریکای جنوبی | 24 | 26 | 2 |
| اروپا | 89 | 91 | 2 |
| خاورمیانه+ آفریقا | 78 | 94 | 16 |
| آسیا+ هند بدون چین | 130 | 146 | 16 |
| چین | 175 | 216 | 41 |
| کل | 586 | 694 | 108 |
منبع: IHS