به گزارش نیپنا،توسعه فضای کسب و کار، بازگشت سرمایه و ایجاد حسن شهرت از پیامدهای مثبت مسئولیت های اجتماعی به شمارمی رود و با همکاری تمامی ذی نفعان زمینه ساز هم افزایی وسرانجام توسعه پایدار صنعت پتروشیمی خواهد شد.
صنعت نفت و گاز یکی از مهم ترین و راهبردی ترین صنایع موجود در ایران است که با وجود تسریع فرآیند توسعۀ کشور، دگرگونی در ساختار اجتماعات محلی را باعث شده است. مهمی که تا چندین دهه پیش، از توجه کافی برخوردار نبوده و اینک در ذیل مباحث ارزیابی مسائل اجتماعی و همچنین تاثیرات اجتماعی مطرح می شود.
گسترۀ این قبیل تاثیرات نه تنها منجر به تغییر در بافت اجتماعات محلی شده که روابط اقتصادی و اجتماعی بدیع و سبک زندگی نوینی را برای ساکنان مناطق نفتی به ارمغان می آورد که مسئولیتی فراتر از پیشبرد اهداف طرح های توسعه ای را برای گروه های درگیر اجرای پروژه باعث می شود.
به عبارت دیگر گروه های ذی نفع به تبع پیشبرد اهداف پروژه های توسعه ای و انجام ارزیابی های اقتصادی ملزم به توجه به عوامل اجتماعی مرتبط با پروژه می باشند که توامان در کنار توسعه اقتصادی و صنعتی بتوان به توسعه اجتماعی نیز دست یافت. مواردی که در چارچوب مضامین مسئولیت اجتماعی برای شرکت های نفت و گاز قابل پیگیری است.
به عبارت کلی مسئولیت اجتماعی شرکت ها در یک تعریف ساده، شامل مسئولیت هایی می شود که شرکت های تجاری در مقابل جامعه ای که در آن فعالیت می کنند، عهده دارند. به این ترتیب مسئولیت اجتماعی فعالیت داوطلبانه ای است مبتنی بر اخلاق سازمان یا نهادی که ورای الزامات قانونی و با هدف توجه به انتظارات ذی نفعان صورت می گیرد.
افزون بر این یکی از مهم ترین ویژگی که برای این مفهوم در نظر گرفته شده است تاکیدی است که سازمان ها بر سیستم اجتماعی جوامع به جای می گذارند. از این سو می بایست فعالیت ها به گونه ای باشد که کمترین اثر سوء را بر جامعه باقی بگذارد که می توان 4 بعد مسئولیت اقتصادی، اخلاقی، قانونی و اجتماعی (نوع دوستانه) را برای آن در نظر گرفت.
به اعتقاد کارول یکی از پایه گذاران مباحث مسئولیت اجتماعی، مسئولیت اقتصادی از مهم ترین ابعاد است که پایه و اساس در هرم مسئولیت اجتماعی محسوب می شود. چرا که نیاز اساسی یک سازمان جهت ادامه حیات و باقی ماندن در بازار، سودآوری است.
مسئولیت قانونی حائز این نکته است که یک بنگاه اقتصادی در عین تمرکز بر سودآوری، ملزم به رعایت قوانین و مقررات وضع شده است. تأمین بهداشت و ایمنی کارکنان و مصرف کنندگان، پرهیز از بروز مصادیق تبعیض قومیتی، جنسیتی و توجه به مسائل زیست محیطی در تمامی فرایندهای تولید و ارائه خدمات از جمله موارد متعددی است که در این مقوله مطرح است.
انتظارات جامعه از سازمان مبنی بر احترام به ارزش ها و هنجارهای جامعه در ذیل بعد مسئولیت اخلاقی جای می گیرد. مسئولیت اخلاقی پایبندی به اصول اخلاقی، انجام کارهای درست، عدالت، انصاف، ادب، پرهیز از افکار و اعمال ناشایست و... را در بردارد.
آخرین بعد که در بالاترین سطح هرم کارول قرار گرفته، مسئولیت اجتماعی است که فعالیت های بشردوستانه را در بر می گیرد. این بخش ناظر به تلاش داوطلبانه از سوی سازمان به منظور رسیدگی به مسائل و معضلات جامعه است. به عبارت دیگر «بعد اجتماعی مجموعه وظایف و تعهداتی را در برمی گیرد که سازمان باید در جهت حفظ و کمک به جامعه با نگرش همه جانبه و رعایت حفظ وحدت و مصالح عمومی کشور انجام دهد. تعبیر کارول از این مولفه، این است که سازمان با انواع فعالیت هایی، از معضلات جامعه بکاهد و کیفیت زندگی مردم را بهبود بخشد» (قلاوندی، 1393: 114).
در این راستا شرکت های نفتی به دلیل بالا بودن ریسک فعالیت های در دست اقدام، مسئولیت سنگینی در قبال جامعه مدنی بر عهده دارند. از این رو حوزه مسئولیت های اجتماعی برای شرکت های نفتی محدوده وسیعی از فعالیت ها را در بر می گیرد و اینکه کدام گروه فعالیت ها در حوزه مسئولیت های اجتماعی هر شرکت جای دارد به موقعیت جغرافیایی عملیات کسب و کار آن شرکت بستگی دارد. برای مثال در کشورهای توسعه یافته فعالیت های CSR در حوزه پژوهش نظیر بورس های تحصیلی و بنیادهای دانشی متمرکز می شود در حالی که در کشورهای در حال توسعه در حوزه امور اجتماعی عام المنفعه نظیر راه، مدرسه یا تاسیسات تصفیه فاضلاب متمرکز می شود (احمدی: 1392، 39).
اما به طور خاص عملکرد وزارت نفت ایران به عنوان یک نهاد دولتی علی رغم توجه به مقولاتی همچون افزایش امکانات و فضاهای ورزشی و توسعه سلامت عمومی، رفع بخشی از محرومیت های نیازمندان و اقشار آسیب پذیر جامعه، توسعه کمی و کیفی راه ها و جاده های مواصلاتی، حفظ و صیانت از منابع ارزشمند طبیعی و زیست محیطی و کمک به استفاده بهینه از منابع آبی و گسترش فرآیند تولید و انتقال برق، اقداماتی همچون ارتقای سطح امکانات و توسعه فضاهای آموزشی دانشگاه ها، ارتقای سطح بهداشت عمومی، سلامت جامعه و کاهش تلفات و خسارت های جانبی را نیز شامل می شود.
نکتۀ حائز اهمیت آن ست که دامنۀ فعالیت های مسئولیت های اجتماعی وزارت نفت تنها مناطق نفت خیر را شامل نشده و در تمامی نقاط کشور قابل مشاهده است اما در میان جامعه محلی نفت خیز اولویت فعالیت های عام المنفعه به استان خوزستان تعلق دارد. رتبۀ دوم فعالیت های عام المنفعۀ این نهاد دولتی به استان بوشهر اختصاص دارد و در نهایت کهگیلویه و بویراحمد و فارس دیگر مناطقی است که می توان ردپای فعالیت های فوق الذکر را در آن ها مشاهده کرد.
با این حال به نظر می رسد اگرچه اقدامات وزارت نفت برای انجام اقدامات مسئولیت اجتماعی از سابقۀ طولانی ای برخوردار نیست اما در این مدت به یک تعهد واضح و صریح برای بهبود وضع ذی نفعان منجر شده تا از معضلات جامعه بکاهد و کیفیت زندگی مردم را بهبود بخشد.
در این میان باید براین نکته تاکید کرد که صنعت پتروشیمی ایران در مسیر توسعه خود با تعهد و توجه ویژه به مسئولیت های اجتماعی، زمینه را برای تحقق توسعه پایداراین صنعت ارزش آفرین هموارمی کند.
گفتنی است که سومین همایش مسئولیت اجتماعی صنعت نفت در ادامه ۲ همایش پیشین و با شعار سیاست گذاری، اقدام موثر، گزارش دهی پایدار در روزهای27 و 28 تیرماه امسال برگزار می شود و درصدد است بر اساس اهداف خود، زمینه را برای توجه شرکت‌ها و سازمان‌های فعال در صنعت نفت کشور به موضوع مسئولیت اجتماعی فراهم و به ترسیم مسیر اقدامهای برنامه محور و راهبردی آنها در چارچوب این نوع مسئولیت، برای کمک به توسعه اجتماعی و محیطی کمک کند.
بر پایه این گزارش، تبادل تجربههای مسئولیت اجتماعی شرکت و کمک به شناخت چالش‌ها، فرصت‌ها و راه کارهای مرتبط با مسئولیت اجتماعی شرکت درصنعت نفت، کمک به تثبیت، سیاستگذاری و تعیین راهبرد مسئولیت اجتماعی شرکت در صنعت نفت به منظور انجام اقدامهای موثرو با پیامدهای مثبت و کمک به قانونمند شدن مسئولیت اجتماعی شرکت در صنعت نفت با مشارکت شرکتهای مختلف ازاهداف این همایش است.
نویسنده: مریم حسینی نیا
فهرست منابع:
1. (احمدی، شهرام: 1392، پایش و شیمی، مسئولیت اجتماعی در صنایع نفت، گاز پالایش و پتروشیمی، صفحه 39)
2. قلاوندی، حسن و افشار کبیری و حید سلطان¬زاده (1393) رابطه مسئولیت پذیری اجتماعی و کار تیمی کارکنان دانشگاه ارومیه، جامعه شناسی کاربردی، سال بیست و پنجم، شماره پیاپی (53)، شماره اول، بهار 1393: 111-120