به منظور آگاه سازی و بهره گیری از اطلاعات و مفاد این قرارداد، متن کامل آن تحت عنوان " قرارداد فاز 11 پارس جنوبی در یک نگاه" منتشر می شود.
به گزارش نیپنا، قرارداد توسعه فاز 11 پارس جنوبی در آخرین روزهای عمر دولت یازدهم با کنسرسیومی با حضور دو شرکت خارجی توتال فرانسه و ان پی س ای (شرکت ملی نفت چین) و شرکت ایرانی پتروپاس به امضا رسید و به این ترتیب تکلیف آخرین فاز پارس جنوبی نیز تعیین گردید. این قرارداد در شرایطی نهایی گردید که فشارهای بین المللی برای جلوگیری از ورود شرکت های خارجی معتبر به صنعت نفت و گاز ایران در ماه های اخیر به خصوص از سوی آمریکا و برخی کشورهای منطقه شدت گرفته بود. با وجود همه فشارهای خارجی، مذاکرات سخت و فشرده برای به نتیجه رسیدن این قرارداد با حضور متخصصان جوان و با انگیزه صنعت نفت دنبال گردید و نهایتاً در 12 تیرماه 1396 این قرارداد در تهران در حضور وزیر نفت ایران به امضای مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران به عنوان کارفرما، و مدیران شرکت های حاضر در کنسرسیوم (توتال، ان پی سی آی و پتروپارس) به عنوان پیمانکار رسید. با در نظر گرفتن جمیع شرایط سیاسی و اقتصادی ، امضای این قرارداد را باید یک دستاورد بزرگ و مهم برای دولت یازدهم و صنعت نفت قلمداد کرد. علیرغم این اما ، این قرارداد با مخالفت هایی مواجه شد که عموم این مخالفت ها عمدتاً ناشی از عدم شناخت درست این قرارداد و ابعاد آن از یک سو و جریان سازی های خبری و سیاسی کاذب از سوی دیگر بود. مجموعه حاضر تلاش دارد با معرفی درست قرارداد توسعه فاز 11 پارس جنوبی و تبیین کامل ابعاد و زوایای آن، علاوه بر شفاف سازی و ابهام زدایی از قرارداد به برخی از شائبه ها و نگرانی ها ی ایجاد شده از سوی منتقدین پاسخ دهد. امید که موثر افتد.
1.میدان گازی پارس جنوبی:
ایران دارنده بزرگترین ذخایر گازی دنیاست.در حدود 50 درصد ذخایر گازی ایران در منطقه ای در خلیج فارس به نام پارس جنوبی است. میدان گازی پارس جنوبی با فاصله 105 کیلومتری از آب های جنوبی ایران، بزرگترین میدان گازی مستقل جهان است که به صورت مشترک بین کشور ایران و قطر قرار دارد. مشترک بودن این میدان بین ایران و قطر، اهمیت برداشت از این میدان را برای ایران دو چندان کرده است. کار توسعه این میدان در بخش ایران از سال 1377 با تاسیس شرکت نفت و گاز پارس آغاز شده است. باهدف بهره برداری بهینه، توسعه میدان در قالب 24 فاز برنامه ریزی شد که در سال های گذشته به تدریج توسعه این فازها در دستور کار قرار گرفته است. برخی از این فازها در اصل در قالب دو فاز تعریف شده است. ظرفیت هر فاز پارس جنوبی به طور متوسط تولید 28 میلیون متر مکعب گاز است. تاکنون 18 فاز پارس جنوبی به بهره برداری رسیده است. توسعه فازهای 13، 14، 22، 23 و 24 نیز در حال اجراست که تا سال 97 تکمیل شده و به بهره برداری خواهند رسید. تنها فاز باقی مانده از فازهای پارس جنوبی فاز 11 است که قرارداد توسعه این فاز نیز هفته گذشته به امضا رسید و پیش بینی می شود تا سال 99 عملیات توسعه بزرگترین میدان گاز جهان در بخش ایران به پایان برسد.
لازم به ذکر است که 5 فاز پارس جنوبی تا سال 84 به بهره برداری رسید.در دوره 8 ساله دولت های نهم و دهم نیز گاز 5 فاز وارد شبکه سراسری گاز شد و در دوره 4 ساله دولت یازدهم نیز 8 فاز عملیاتی شد. دولت یازدهم از سال 92 با توجه به شرایط رکودی حاکم بر صنعت نفت تحت تاثیر تحریم های اقتصادی، خروج شرکتهای سرمایه گذاری خارجی از طرح ها و نبود منابع مالی داخلی، اقدام به اولویت بندی پیشبرد طرح های توسعه ای پارس جنوبی کرد و با تلاش شبانه روزی علی رغم وجود شرایط تحریمی تا بهمن 1394، موفق به تکمیل 8 فاز پارس جنوبی شد. در حال حاضر روزانه به طور متوسط 700 میلیون متر مکعب گاز در کشور تولید می شود که بیش از نیمی از آن سهم گاز تولیدی پارس جنوبی است. حجم تولید گاز در کشور در سال جاری از مرز 830 میلیون متر مکعب در روز عبور کرده و با بهره برداری از فازهای جدید، نوید آن می رود که تولید آن در زمانی نه چندان دور به 1.2 میلیارد متر مکعب در روز برسد. این افزایش موجب شد دولت روند گاز رسانی به مناطق محروم و روستاها و همچنین استان سیستان و بلوچستان با سرعت بیشتری ادامه دهد. در عین حال قدرت مانور دولت در فصل زمستان 95 با وجود برودت بالای هوا و قطعی گاز ترکمنستان افزایش یابد و از این بابت معضلی برای مناطق شمالی کشور ایجاد نگردد. بنابراین وعده وزارت نفت به مردم درباره افزایش برداشت گاز از میدان گازی پارس جنوبی در دولت یازدهم، در پایان سال 1395 بطور کامل عملی شد. وزیر نفت 4 سال پیش، وعده افزایش برداشت 30 میلیون متر مکعبی گاز از پارس جنوبی را به مردم داده بود که این وعده با تلاش وزارت نفت و شرکت های زیر مجموعه و پیمانکاران داخلی بطور کامل عملی شده است. این در حالی است که در سال 82 مجتمع گازی پارس جنوبی حدود 3 درصد از گاز مورد نیاز کشور را تامین می کرد.
2. قرارداد توسعه فاز 11 پارس جنوبی:
فاز 11 از برخی جهات با فازهای دیگر پارس جنوبی متفاوت است. این فاز تنها فازی است که تا هفته پیش عملیات اجرایی و توسعه ای آن شروع نشده بود. از سوی دیگر مرزی ترین فاز پارس جنوبی است و توسعه آن به لحاظ سرعت در برداشت ذخایر آن و افت فشار آن در آینده نزدیک به دلیل برداشت قطر، از اهمیت و ضرورت بالایی برخوردار است.
فاز 11 در اصل شامل دو فاز متعارف در پارس جنوبی است. بر اساس برنامه ریزی انجام شده و با تکمیل طرح توسعه آن، روزانه 56 میلیون متر مکعب گاز برابر با 2 میلیارد فوت مکعب گاز از این میدان تولید می شود.
طرح توسعه این فاز در ابتدا سال 1379 با امضای تفاهم نامه ای با شرکت توتال فرانسه در دستور کار قرار گرفت اما این تفاهم نامه تا سال 1387به قرارداد منجر نشد و نهایتا به دلیل بالا بودن و گران بودن اجرای طرح (10 تا 12 میلیارد دلار)، عملا توتال کنار گذاشته شد. پس از توتال این طرح در سال 88 به چینی ها واگذار شد اما پس از 4 سال بدلیل عدم اقدام موثر آن ها برای اجرای طرح، طی توافقی قرارداد فسخ شد. پس از روی کار آمدن دولت یازدهم، توسعه فاز 11 به دلیل عدم شروع عملیات اجرایی از یکسو و از سوی دیگر در جریان بودن سایر فازها و ضرورت تزریق منابع مالی محدود به این پروژه ها برای تکمیل هر چه سریع تر آنها در اولویت قرار نگرفت. نهایتا با اجرای برجام و رفع تحریم ها، توسعه این فاز در دستور کار قرار گرفت و در آبان ماه 95 تفاهم نامه ای برای فراهم ساختن زمینه های امضای قرارداد توسعه این فاز میان شرکت ملی نفت ایران کنسرسیومی با حضور توتال فرانسه، انی پی سی ای چین و شرکت ایرانی پتروپاس به امضا رسید. از آن تاریخ مذاکرات سخت ، فشرده و پیچیده ای میان شرکت ملی نفت ایران با کنسرسیوم مذکور انجام شد که نهایتا در 12 تیرماه در مراسمی با حضور وزیر نفت و مدیران شرکت های حاضر در کنسرسیوم و شرکت ملی نفت، قرارداد نهایی به امضا رسید.
در این قرارداد شرکت ملی نفت ایران به عنوان مالک میدان و کارفرما از یک سو و کنسرسیومی متشکل از شرکت توتال فرانسه با نسبت 50/1 سهم، شرکت سی ان پی سی ای چین با 30 درصد سهم و شرکت ایرانی پتروپارس با 19/9 درصد سهم به عنوان پیمانکار حضور دارند.
3.ویژگی ها و مزایای قرارداد:
- برنامه زمانی اجرای قرارداد:
این قرارداد در دو مرحله طرح توسعه فاز 11 را در دستور کار دارد. مرحله اول، تولید اولیه از این میدان 40 ماه پس از امضای قرارداد است و مرحله دوم و مهم تر که اهمیت و ارزش این قرارداد بیشتر به آن مربوط است طراحی، ساخت و اجرای تاسیسات افزایش فشار گاز میدان است که در یک بازه زمانی 8 ساله پیش بینی شده است. مدت کل قرارداد از زمان امضا 20 سال است.
- مبلغ قرارداد و منابع تخصیص سرمایه:
- این قرارداد از نوع سرمایه گذاری مستقیم خارجی است به این معنا که شرکت ملی نفت ایران هیچ مبلغی بابت توسعه و اجرای این طرح نمی پردازد و هیچ تعهدی نیز در قبال تامین منابع مالی سرمایه گذاری یا به نتیجه نرسیدن آن قبول نمی کند. تنها پس از آغاز تولید، شرکت ملی نفت ایران با تحویل تاسیسات یا به صورت نقدی با کنسرسیوم طرف قرارداد با محاسبه مبلغ سرمایه گذاری و سود متعارف تسویه حساب کند یا اینکه با تولید گاز از میدان و از قبل بخشی از تولید اقدام به بازپرداخت اصل و سود سرمایه گذاری انجام شده و در یک فاصله زمانی مشخص که طولانی مدت است نماید.
هزینه مستقیم این طرح، در حدود 5 میلیارد دلار برآورد شده که نسبت به هزینه قبلی یعنی 11 میلیارد دلار بسیار ارزان تر است. در این قرارداد، طرف دوم موظف و متعهد به تامین تمامی منابع مالی مورد نیاز اعم از مستقیم و غیر مستقیم است که براساس سهم تعیین شده در قرارداد شرکتهای حاضر در کنسرسیوم موظف به تامین آن هستند.
- سهم و مشارکت شرکت های حاضر در کنسرسیوم:
سهم های تعیین شده به معنای مالکیت میدان یا مالکیت تولید از میدان نیست بلکه مالک اصلی میدان، شرکت ملی نفت ایران است و گاز تولیدی نیز در اختیار شرکت ملی نفت ایران استو این شرکت نسبت به نحوه استفاده و فروش ان مختار است.
سهم های تعیین شده در قرارداد برای شرکت های حاضر در کنسرسیوم، صرفاً آورده مالی این شرکتها برای سرمایه گذاری در طرح است که 50/1 درصد سهم توتال، 30 درصد سهم انی پی سی ای و 19/9 درصد سهم هم مربوط به پتروپارس است. به همین میزان نیز شرکت ها در اجرای طرح توسعه سهم دارند و پس از تکمیل طرح و آغاز تولید، هر یک از شرکت ها به میزان آورده سرمایه ای خود بر اساس ساز و کار تعریف شده در قرارداد، اصل و سود سرمایه را دریافت می کنند. سازو کار باز پرداخت به این شرکت ها نیز از محل بخشی از تولید در یک بازه زمانی 20 ساله است.
- نحوه باز پرداخت سود:
درآمد میدان فاز 11، بر اساس نفت 5دلاری، رقمی حدود 84 میلیارد دلار است. بر اساس مصوبه شورای اقتصاد، درآمد توتال و شرکای وی از این میدان در یک بازه زمانی 20 ساله، تنها حدود 12 میلیارد دلار خواهد بود. 12 میلیارد دلار تنها 15 درصد کل درآمد 84 میلیارد دلاری فاز 11 پارس جنوبی است. سهم توتال از این 12 میلیارد دلار در حدود 6 میلیارد دلار است. این میزان درامد برای کنسرسیوم به دلیل طولانی شدن روند بازپرداخت است وگرنه در یک بازه زمانی کوتاهتر، این رقم اسمی کمتر اما واقعی بیشتر می شد.
- انتقال فناوری:
یکی از مهم ترین امتیازات قرارداد طرح توسعه فاز 11 پارس جنوبی، انتقال فنا وری و دانش روز نفت و گاز به کشور است. فاز 11 با توجه به مرزی بودن آن و پیچیدگی های خاص فنی و فیزیکی نیازمند بهره مندی از جدیدترین و پیشرفته ترین فناوری های روز دنیاست. این میدان به لحاظ اینکه در مرز با قطر قرار دارد و با گذشت زمان به دلیل برداشت همزمان قطر با افت فشار مواجه می شود، لازم است تاسیسات و فنا وری های پیشرفته ای برای امکان برداشت طولانی مدت از میدان فراهم شود. این قرارداد امکان انتقال دانش و فنا وری روز احداث سکوی فشار افزای گاز را موجب می شود که در سایر میدان ها و حوزه ها در آینده قابل استفاده است. شرکت های توانمند داخلی فعال در حوزه صنعت نفت به رغم قابلیت های فراوان از فناوری لازم برای احداث فشار افزای گاز در دریا برخوردار نیستند و این در حالیست که با توجه به افت تولید گاز در میدان پارس جنوبی طی سال های آینده، صنعت نفت به این فناوری نیاز مبرم دارد. همچنین اجرای این قرارداد، فرصت مغتنمی را برای انتقال دانش و فناوری به شرکت ایرانی پتروپارس به عنوان یکی از اعضای کنسرسیوم پدید آورده است.
- تاکید بر تثبیت حاکمیت ملی برمنبع و تاسیسات فاز:
مالکیت میدان فاز 11 پارس جنوبی در اختیار شرکت ملی نفت ایران است و این شرکت تمام مراحل اجرای طرح توسعه ای آن را نظارت می کند. گاز تولیدی نیز در اختیار این شرکت است و تنها از قبل درآمد بخشی از تولید، هزینه سرمایه گذاری شرکت های حاضر در کنسرسیوم را بازپرداخت می کند. بنابراین هیچ گونه مالکیتی برای توتال و شرکا نسبت به میدان و تولید آن ایجاد نمی کند.
- عدم تخصیص منابع مالی از سوی دولت:
قرارداد توسعه فاز 11 پارس جنوبی از نوع سرمایه گذاری مستقیم خارجی است به این معنا که دولت جمهوری اسلامی ایران، وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران هیچ نقشی در تامین منابع اجرای این طرح ندارد و تنها طرف مقابل باید از منابع خود اقدام به سرمایه گذاری در این طرح نماید.
- حضور یک شرکت ایرانی در کنسرسیوم:
یکی دیگر از مزایای قرارداد فاز 11، حضور موثر و فعال یک شرکت ایرانی به نام پتروپارس در کنسرسیوم است. این حضور که طبق الزام الگوی جدید قراردادهای نفتی است، این فرصت و امکان را ایجاد می کند که یک شرکت ایرانی در تمام مراحل اجرای قرارداد شرکت داشته و نسبت به جذب فنا وری و الگوی مدیریتی در یکی از پیچیده ترین و پیشرفته ترین طرح های نفت و گاز دنیا اقدام نماید.
- تعهد کنسرسیوم به استفاده حداکثری (بیش از 50 درصد) از امکانات، خدمات، نیروی انسانی داخل ایران برای اجرای طرح: بهره گیری حداکثری (بیش از 50 درصد) از امکانات، کالاها، خدمات، نیروی انسانی، شرکت های مشاوره ای، سازندگان و پیمانکاران و شرکت های داخلی دیگر امتیاز و مزیت این قرارداد است و در برخی موارد و شرایط کوتاهی و بی توجهی به این مهم، با جریمه از سوی کارفرما مواجه می شود.
امتیازات و دستاوردهای کلان قرارداد فاز 11 پارس جنوبی:
- دستاوردهای اقتصادی:
قرارداد فاز 11 علاوه بر افزایش درآمد کشور تا حد 70 میلیارد دلار و ایجاد درآمد پایدار برای کشور، به طور مشخص و با توجه به تاکیدات قرارداد موجب فعال شدن شرکت های داخلی در حوزه های مختلف و کمک به بازار کار و اشتغال کشور می شود. علاوه بر این قرارداد اخیر گشایشی در مناسبات اقتصادی و تجاری ایران با دنیا محسوب می شود و عملا فضای روانی باقیمانده از گذشته در حوزه تحریم ها را از بین می برد و راه را برای افزایش اعتماد بانک ها و موسسات اقتصادی خارجی به ایران و سرمایه گذاری در کشور فراهم می سازد، انجام نزدیک به 5 میلیارد دلار سرمایه گذاری خارجی در شرایطی که کشور با کمبود منابع مالی مواجه است، نیز خود از مزیت های این قرارداد است.
- دستاوردهای فنی و مهندسی:
صنعت نفت و گاز در زمره حوزه های صنعتی و اقتصادی با سطح بالای تولید و بهره مندی از دانش اقتصادی بالا می باشند. صنعت نفت و گاز ایران متاسفانه در طول یک قرن گذشته در زمینه ایجاد و استفاده از دانش فنی روز دچار عقب ماندگی های مفرط است. از سوی دیگر راز ماندگاری و بهره مندی درست از منابع خدادادی نفت و گاز، استفاده از دانش روز است. دانش روز باعث افزایش سطح بهره مندی و طول عمر میادین نفت و گاز ایران می شود. لذا ضرورت دارد که در شرایط کنونی ایران از دستاوردهای فنی و مهندسی روز دنیا در طرح های نفت و گاز خود استفاده کند و قرارداد اخیر این فرصت را برای کشور فراهم می کند.
دستاوردهای زیست محیطی :
با تولیدات این میدان، گام بزرگی در جهت حفاظت و صیانت از محیط زیست برداشته می شود. با استفاده از گاز طبیعی حاصل از اجرای این طرح و جایگزینی آن با انواع سوخت های مایع، برآورد می شود سالیانه حدود 21 میلیون تن دی اکسید کربن و 1380 تن مونوکسید کربن ناشی از احتراق سوخت های فسیلی مانند نفت و گاز و بنزین کاهش یابد. علاوه بر این رعایت تمامی استانداردهای زیست محیطی در اجرا و بهره برداری از طرح در قرارداد منظور شده است.
دستاوردهای سیاسی و بین المللی :
دستاوردهای سیاسی این قرارداد دست کمی از دستاوردهای اقتصادی آن ندارد به این معنا که در شرایط کنونی با توجه به افزایش فشارها علیه ایران در سطوح جهانی و منطقه ای این قرارداد به نوعی بالا اثر بودن تحرکات آمریکا هم پيمانان منطقه ای آن را به اثبات می رساند. از سوی دیگر حضور یک شرکت خارجی معتبر مانند توتال در ایران، قدرت مانور کشورهای بزرگ علیه ایران را کاهش می دهد و راه را برای ورود سایر شرکت ها باز می کند.
با لحاظ جمیع جهات و الزامات اقتصادی، سیاسی، فنی صنعتی که در سطور قبل بیان شد، قرارداد فاز 11 پارس جنوبی را باید به عنوان یک فرصت قلمداد کرد و از آن به بهترین نحو در ساختار اقتصادی، سیاسی و صنعتی کشور استفاده کرد. تجربه نشان داده است که کشورها در تعامل با اقتصاد جهانی در مسیر رشد و اقتدار اقتصادی و سیاسی قرار می گیرند. ذخایر نفت و گاز ایران نیز مزیت اصلی اقتدار اقتصادی و سیاسی کشور در سطح بین المللی می باشند. صنایع نفت و گاز به عنوان پیشران اقتصادی و توسعه ای در تعامل و همکاری با اقتصاد جهانی، عامل ایجاد اقتدار برای ایران می باشند.