برخی از کشورهای خاورمیانه خوراک های جایگزین مختلفی مانند گاز اتان و گازهای طبیعی مایع را با قیمت بسیار اندک در اختیار تولیدکنندگان داخلی قرار می دهند. به عنوان مثال، کشورهایی مانند عربستان سعودی، عوامل از پیش تعیین شده برای قیمت فوب نفتای راس التنوره را به منظور تعیین قیمت تمام شده پروپان، بوتان و بنزین طبیعی برای تولیدکنندگان عربستان سعودی مورد استفاده قرار می دهند، که همین امر باعث می شود که قیمت این محصولات در این کشور 30 درصد کمتر از قیمت های بین المللی باشد که توسط تولیدکنندگان در سایر کشورها پرداخت می شود. جدول 1 عواملی که در تعیین قیمت گاز طبیعی مایع مورد استفاده قرار می گیرد را نشان می دهد. نمودار 1 نیز ظرفیت تولید اتیلن در خاورمیانه را به تصویر می کشد.
جدول 1- عواملی که در تعیین قیمت گاز طبیعی مایع در عربستان سعودی تاثیر می گذارند
منبع: WTO
نمودار 1- ظرفیت تولید اتیلن در خاورمیانه
منبع: CMAI
نکته ای که در مورد خاورمیانه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است این است که بخش مهمی از ظرفیت تولید اتیلن در خاورمیانه مربوط به تولید آن بر پایه اتان است و این سهم در طول سال های 2011 تا 2015 اندکی افزایش یافته است. نمودار 2 ظرفیت تولید اتیلن بر پایه اتان را در سال های 2011 و 2015 با هم مقایسه می کند.
نمودار 2- ظرفیت تولید اتیلن که عمدتا بر پایه اتان هستند؛ مقایسه سالهای 2011 و 2015
یارانه خوراک در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس (GCC) و کاربرد آن در موافقتنامه تجارت آزاد هند و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس
1. مذاکرات موافقتنامه تجارت آزاد هند و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس
هند در تاریخ 25 آگوست سال 2004 چارچوب یک توافقنامه ای را امضا کرده است که بر اساس آن همکاری های اقتصادی بین شورای همکاری خلیج فارس (کشورهای GCC شامل بحرین، کویت، عمان، قطر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی) تقویت می شود. بر اساس چارچوب توافق شده، هر دو طرف متعهد شده اند که روشها و ابزارهایی را به کار گیرند که موجب گسترش و آزادسازی دوجانبه روابط تجاری شده و امکان پذیری تجارت آزاد را بین دو طرف بررسی کنند. بر اساس این تعهد هر دو طرف فرآیند مذاکرات خود را از ماه مارس سال 2006 آغاز کرده اند.
دور اول این مذاکرات در دفتر مرکزی شورای همکاری خلیج فارس در ریاض در 21-22 ماه مارس سال 2006 برگزار شده است. در این دور طرف شورای همکاری خلیج فارس متعهد شد که در چارچوب موافقتنامه همکاری کشورهای عضو این شورا و هند علاوه بر سرمایه گذاری به ارائه خدمات و همکاری عمومی اقتصادی در حوزه کشورهای مذکور بنماید. در دور اول مذاکرات، شروط اصلی مذاکره بررسی و مورد توافق نهایی قرار گرفتند.
دور دوم مذاکرات نیز در 10-9 سپتامبر سال 2008 در شهر ریاض برگزار شد و در آن مکانیسم آزادسازی تعرفه ها مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
در ادامه این روند برای برگزاری دور سوم مذاکرات آزادسازی تجاری چندین بار مورد بحث و بررسی جدی قرار گرفت اما هر بار به دلیلی به تعویق افتاده است. در حال حاضر و در شرایطی که رکود اقتصاد جهانی تا حدودی التیام یافته است مذاکرات تغییر جهت داده است و تمرکز اصلی بر تاثیر نامطلوب رکود اقتصادی بر اقتصاد هند و مذاکرات هند و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس فعلا از دور خارج شده است. اما از چندی پیش رسانه های جمعی بر اهمیت از سرگیری این مذاکرات تایید کرده و خواستار توجه مجدد به این موضوع مهم شده اند.
از وقتی که توافقنامه همکاری اقتصادی بین هند و شورای همکاری خلیج فارس امضا شده است، صنعت پتروشیمی هند همواره نگران مزیتی است که کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به دلیل برخورداری از خوراک ارزان قیمت از آن برخوردار شده اند. صنایع شیمیایی و پتروشیمی هند به جد به این موضوع اعتقاد دارند که تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی در هند و کشورهای عضور شورای همکاری خلیج فارس در زمین یکسانی بازی نمی کنند. اعطای تعرفه های تشویقی به تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس باعث خواهد شد که صنایع شیمیایی و پتروشیمی در هند به شدت متضرر شده و قدرت رقابت پذیری خود را در مقایسه با رقبایشان از دست بدهند.
2. یارانه خوراک در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس
صنعت پتروشیمی در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به شدت به یارانه خوراک در این کشور وابسته است. قیمت اتان، که خوراک اصلی در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس است، همانگونه که در جدول 2 نشان داده شده است، بین 75/0 تا 2 دلار آمریکا به ازای هر مترمکعب واحد حرارتی انگلیس است ( این در حالی است که قیمت بین المللی اتان بین 4 تا 1/5 دلار آمریکا به ازای هر مترمکعب واحد حرارتی انگلیس است).
جدول 2- قیمت گذاری خوراک (اتان) در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس
منبع: CMAI
3. سرمایه گذاری کلان برای صادرات
برخورداری از خوراک ارزان قیمت باعث شده است که تولیدکنندگان در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس از مزیت هزینه ای ناعادلانه برخوردار شوند. یارانه سنگین بر روی خوراک در این کشورها باعث سرمایه گذاری های کلان در این کشورها از سوی غول های پتروشیمی دنیا مانند شرکت اکسون موبیل، شورون فیلیپس و غیره شده است. بخش عمده ای از این سرمایه گذاری ها با هدف افزایش صادرات محصولات پتروشیمی از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به کشورهایی مانند چین و هند انجام شده است، زیرا مصرف محصولات پتروشیمی در این کشورها بسیار اندک بوده و تنها بخش کوچکی از کل تولید پتروشیمی این کشورها را تشکیل می دهد. کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، به ویژه عربستان سعودی و قطر، ظرفیت های بسیاری را برای گسترش صادرات ایجاد کرده اند که همه آن به لطف برخورداری از خوراک ارزان قیمت است.
جدول 3 توازن عرضه و تقاضا را برای مواد اولیه و پلیمرها در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس را نشان می دهد. همانطور که در این جدول نشان داده شده است، در بیش از 4 سال آینده ظرفیت تولید اتیلن در این کشورها از حدود 21 میلیون مترمکعب در سال 2011 به حدود 5/24 میلیون مترمکعب در سال 2015 و ظرفیت تولید پروپیلن نیز در دوره مشابه از حدود 1/7 میلیون مترمکعب 8/9 میلیون مترمکعب خواهد رسید.
جدول 3- عرضه و تقاضای پلیمرها در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس
منبع: CMAI2011