فرآیندی است که به وسیله آن نیازسنجی، تعیین اهداف و روشها ، برنامهریزی اجرایی و ارزیابی دورهها مشخص میشود تا فرد ، دانش، تخصص، مهارت و دیدگاه لازم را کسب کرده و میآموزد که چه انتظاری از او میرود تا به عضوی موفق، کارا و مؤثر برای سازمان تبدیل گردد.
مزایای آموزش نیروی انسانی
· بهبود کمی و کیفی محصولات و خدمات
· جلوگیری از بروز حوادث حین کار
· ایجاد ثبات در سازمان و رعایت انعطاف در موارد ضروری
· کاهش در نظارت
· تقویتروحیه کارکنان و ایجاد غرور
روشها و فنون آموزش نیروی انسانی
آموزش از طریقسخنرانی
روش سخنرانی و استفاده از آن در آموزش و پرورش یکی از روشهای قدیم، ساده و مهم بوده که هنوز هم در بسیاری از موارد روشی مناسب و مؤثر به شمار میرود. بعضی از مربیان آموزشی عقیده دارند که این روش، روش مؤثری برای آموزش نیست، ولی مسئله مهمی که میتواند مورد بحث قرار گیرد، همانا موارد استفاده از این متد آموزشی است که باید متناسب با هدف آموزش بکارگرفته شود.
آموزش از طریق استفاده از بحث گروهی
عبارت است از جستجو، کنجکاوی، گفتگو و کند و کاو پیرامون امری، استفاده از این روش در آموزش، عبارت است از ارائه یک مطلب از طرف مربی به کارآموزان و سپس کنجکاوی، گفتگو، اظهارنظر و همچنین ارزیابی دسته جمعی پیرامون مطلب و یا مطالب ارائه شده.
روش کنفرانس
کنفرانس عبارت است از گردهمایی دو یا چندنفر به منظور آموزش دادن یا آموزش دیدن، تبادل اطلاعات، هماهنگ کردن کوششها، پی بردن به خط مشیها و روشهای علمی ممکن، طرحریزی برای حل مشکلات و مسائل دیگر. (ابطحی، 1373)
آموزش از طریق استفاده از سمپوزیوم
سمپوزیوم عبارت است از مجلس مذاکره تفاهمآمیز و دوستانه که عقاید و نظرات آزادانه مبادله میشود. معمولاً افرادی که برای اظهارنظر در آن موارد بخصوص به سمپوزیوم دعوت میشوند، افرادی خواهند بود که در آن زمینهها صاحب نظر باشند. البته این دلیل آن نخواهد بود که افراد دیگری برای استفاده، اظهارنظر احتمالی و یا طرح سؤالات، در سمپوزیوم شرکت ننمایند.
روش سمینار
در میان روشهای گوناگون بحث و تبادل نظر گروهی، برخی از این روشها ایجاب میکند که جلسات بحث خیلی مهم، بطور منظم و رسمی و دارای چارچوب از قبل مشخص شدهای باشد و در بعضی دیگر از موارد ، جلسات ممکن است خیلی صمیمانه و دوستانه برگزار گردد که این قبیل جلسات را که افراد میتوانند به طور آزادانه و غیررسمی به بحث و تبادل نظر بنشینند سمینار مینامند.
بازدیدهای علمی
گردش علمی عبارت است از مشاهده و تجربه اندوزی مستقیم از موضوع یا موضوعات مورد آموزش. این عمل با انتقال کارآموز به بیرون از کلاس و به محلها و یا مناطقی که کارآموز مستقیماً با موضوع آموزش و یا وسایل و جریان کار در تماس باشد، انجام میگیرد با اینکه بازدید علمی، از روشهای بسیار مؤثر آموزشی است، ولی غالباً توجه شایانی به آن نمیگردد. اگر گردش علمی متناسب با موضوع آموزش بوده و خوب برنامه ریزی شده باشد، ازنظر آموزشی، بهرهدهی خوبی خواهد داشت و گرنه تنها وسیله صرف پول و انرژی خواهد بود.
روش تقسیم گروههای بزرگ به گروههای کوچک
در این روش به کارآموز، شرحی نوشته شده از مسأله سازمان را ارائه میکنند. این شخص قضیه را به صورت خصوصی تجزیه و تحلیل میکند، مسأله را شناسایی نموده و دستاوردها یا راه حلها را با سایر کارآموزان در میان میگذارد و با آنها به بحث میپردازد. روش مبتنی بر تحقیق موردی با این هدف به اجرا در میآید که به کارآموزان تجربهای واقعی در زمینه شناسایی و تجزیه و تحلیل مسائل محیطی که زیرنظر یک کارشناس آزموده انجام میشود، آموزش داده شود. در بحثهای کلامی، کارآموزان درمی یابند که برای دست یازیدن به مسألههای سازمانی و ارائه راهحل، میتوان به روشهای مختلف عمل کرد. همچنین کارآموزان این مطلب را میآموزند که اغلب راه حلهای آنها تحت تأثیر نیازها و ارزشها قرار میگیرند.
روش مبتنی بر تحقیق موردی
1) توجه کردن به مسئله واقعی سازمان 2) حداکثر مشارکت افراد در بیان دیدگاهها 3) اتخاذ تصمیم که در سایه کمترین میزان وابستگی اعضای سازمان گرفته میشود 4) کسانی به نوبه خود دارای این دیدگاه هستند که به ندرت امکان دارد پاسخی کاملاً درست یا نادرست باشد، و نیز این قضیهها یا موردهای مورد بحث نمیتوانند کامل باشند، و واقعیت هم به همین صورت است و سرانجام این که 5) این افراد باز هم میکوشند با استفاده از روش مبتنی بر تحقیق موردی تا آنجا که امکان دارد سناریوهای در سطوح مناسب ارائه دهند.
تحرک مغزی (طوفان مغزی) یا جوشش فکری
این روش علاوه بر آنکه جهات مختلف یک مشکل را مورد بررسی قرار میدهد، هدفش دستیابی به راه حلهایی جهت آن مسأله یا مشکل نیز هست و به همین علت در آموزش هم این روش مورد استفاده قرار میگیرد.این روش در سال 1953 به وسیله آلکسن سبورن معرفی شده است او در این روش، پس از آن که مشکل توضیح داده شد، هریک از شرکت کنندگان میتوانند آزادانه، نقطه نظرهای خود را با این اطمینان که به هیچ وجه مورد ارزشیابی و تأیید یا عدم تأیید آنی دیگران قرار نخواهد گرفت، ابراز دارند و همان طور که مراحل آن اشاره میکند، این ویژگی یکی از مهمترین عواملی است که سبب میشود تا کلیه شرکت کنندگان رغبت کاملی در ارائه نظرات و عقاید داشته باشند.
شبیه سازی
در تحقیقات علمی که پیرامون چگونگی یادگیری انسان به عمل آمده است، علمای آموزش به این نتیجه رسیدهاند، که اگر آموزش در محیط حقیقی کار با استفاده از ابزارآلات واقعی و در ارتباط با مسائل و مشکلات حقیقی انجام پذیرد، نتایج بدست آمده بسیار چشمگیر خواهند بود. اما به این امر نیز باید توجه داشت که استفاده از محیط حقیقی و کار با ابزار آلات واقعی، همواره مقرون به صرفه نیست و یاعملاً غیرممکن است. از طرف دیگر، حتی ممکن است ا نجام این کار خطراتی را به دنبال داشته باشد و یا اصولاً غیرقابل کنترل باشد.
آموزش از طریق استفاده از بازیهای مدیریت (مسابقههای مدیریت)
عبارت است از بازیهایی که با بکارگیری تجربیات مدیران مسائل و مشکلاتی که آنها رو در روی آن بودهاند، جنبه عملی به خود گرفته و شرکت کنندگان عملاً با نحوه تصمیمگیری و برنامه ریزی در بازی مدیریت، اطلاعات لازم را در اختیار شرکت کنندگان یا کارآموزان قرار میدهند و از او میخواهند با توجه به اطلاعات و امکانات و نیز محدودیتها، تصمیمات لازم را اتخاذ نماید.
استفاده از تمرینات داخل کازیه
روش کار اینگونه است که معمولاً نامهها و اسناد و مدارک و یا گزارشهایی که در محیط حقیقی کار در کازیه وارده برای شخص قرار میگیرد، به همان گونه در اختیار کارآموزان قرار داده میشود تا پس از مطالعه و بررسی، نظرات خود را در مورد آنها ارائه کنند و یا در موارد لزوم تصمیمگیری نمایند.
ایفای نقش
یکی دیگر از انواع شبیه سازی، روش ایفای نقش است. همان گونه که از اسم ترکیب ایفای نقش برمیآید، این روش عبارت است از بازی نقش و یا نقشهای مختلف معین، با درنظر گرفتن شرایط و محیط حقیقی کار در مقابل گروه و به دو صورت استفاده از سناریوی از قبل نوشته شده و یا بصورت از قبل چیزی تهیه نشده اجرا میشود.
آموزش حین خدمت و آموزش ضمن خدمت
آموزش حین خدمت آن نوع آموزشی است که بدون اینکه جنبه رسمی داشته باشد، شخص میتوانداز همکاران با تجربهتر و یا اشخاصی که در ردههای بالاتر واقع هستند، آموزش بگیرد.اما در آموزش ضمن خدمت، برای مدت معینی در یک دوره آموزشی مرتبط با شغلش شرکت میکند که البته این دوره بر خلاف آموزش حین خدمت دارای برنامه، محتوی و مدت از پیش تعیین شده میباشد و خود انواع زیادی دارد.