جناب دکتر برای ورود به بحث ابتدا بفرمایید این شرکت با چه دیدگاهی به امر پژوهش و فناوری در صنعت پتروشیمی کشور می پردازد؟
فناوری عامل اصلی توسعه اقتصادی و خودکفایی هر کشوری است که در زمینه های مختلف منجمله اشتغال زایی، حضور در عرصه های بین المللی، کاهش شکاف با کشورهای صنعتی و به عنوان یک مزیت رقابتی می تواند مؤثر واقع گردد. از آنجایی که بیشتر فعالیت های صنعت پتروشیمی فرآیندی است و تنوع فرایندها در آن بسیار زیاد است، این صنعت بیش از سایر مجموعه های وزارت نفت به فناوری های نوین نیاز دارد. بدون درک اهمیت این موضوع نمی توان رشد پایدار در صنعت پتروشیمی را متصور کرد. اساسا اندازه واحدهای پتروشیمی، واحدهای بسیار بزرگ اقتصادی، همراه با تنوع گسترده فناوری و سازمانهای تخصصی گسترده هستند که با سایر صنایع تفاوت اساسی دارد.
افزایش چشمگیر تقاضا برای فناوری های جدید و نوآوری ها، تقاضا برای دانش فنی را به طرز محسوسی افزایش داده است. شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی به عنوان مهمترین نهاد دولتی تحقیق و توسعه در زمینه پتروشیمی، مناسب‌ترین گزینه برای انجام پژوهش و توسعه فناوری‌های مورد نیاز صنعت پتروشیمی کشور می‌باشد. ما در شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی به دنبال ایجاد دانش جامعی هستیم تا بتوانیم در گام اول به یک تعقیب کننده فناوری های متداول در صنعت پتروشیمی و در گام بعدی به یک تولیدکننده فناوری در لبه مرز دانش تبدیل شویم. در واقع پژوهش و فناوری رابطه مکمل و دوسویه با یکدیگر دارند زیرا پژوهش نه فقط به نوآوری بلکه به یادگیری هم مرتبط است و باعث بهبود ظرفیت جذب و در نتیجه انتقال فناوری می شود. به بیان دیگر تقلید محصولات و فرآیندهای خارجی مناسب نیست و با نوآوری لازم است ویژگی های جدیدی به آن افزود. پژوهشگران و فناوران تلاشگر این شرکت همت به این مهم گمارده اند و توانسته اند تعدادی از دانش های فنی مورد نیاز صنعت پتروشیمی را خلق نمایند. این دستاوردها حاصل تکیه به توان داخل شرکت، بهره جویی از توان ملی و تعاملات بین المللی است. بنابراین تکمیل چرخه ایده تا محصول و کاربردی نمودن دانش در دستور کار این شرکت است.
برای عملی کردن این دیدگاه چه زیرساخت هایی را در شرکت ایجاد کرده اید؟
خوشبختانه در شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی زیرساخت های نرم افزاری و سخت افزاری بسیار خوبی داریم. شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی با مجموعه ای از پژوهشگران و فناوران جوان تلاش کردتا مجموعه ای از دانش پژوهان، محققین و صنعت گران متعهد را گرد هم جمع آورد و با بهره جویی از این پتانسیل در جهت چشم انداز ارائه دهنده فناوری های مهم تولید محصولات پتروشیمی در کشور و رتبه اول تأمین کننده فناوری برای شرکت ملی صنایع پتروشیمی حرکت نماید. شرکتی در تراز جهانی، رقیبی جدی برای شرکت های ارائه دهنده فناوری در سطح منطقه که با فروش دانش برای ذی نفعان، منافع اقتصادی و برای کشور امنیت فناوری خلق خواهد کرد.
بزرگترین سرمایه ما نیروهای انسانی هستند که هم اکنون 35 نفر در مقطع دکترا، 117 نفر در مقطع فوق لیسانس، 103 نفر در مقطع لیسانس و 67 نفر دیپلم و فوق دیپلم هستند البته در قالب همکار پژوه های پژوهشی همکاران دانشگاهی و فارغ التحصیلان زیادی در مقاطع دکترا و فوق لیسانس با ما همکاری دارند. جذب پژوهشگران و محققان برتر کشور، برنامه ریزی استراتژیک و وجود تجهیزات بی نظیر پژوهشی در مقیاس های آزمایشگاهی، بنچ، پایلوت و دمو این شرکت باعث گردیده که اکنون به عنوان یکی از شرکت های دانش بنیان پیشتاز در زمینه نوآوری و بومی سازی در صنعت نفت کشور شناخته شود.
آزمایشگاه های این شرکت شامل آزمایشگاههای آنالیزی نظیر آزمایشگاههای آنالیز کاتالیست، آزمایشگاه آنالیز پلیمری، آزمایشگاه گاز کروماتوگرافی، آزمایشگاه خواص مکانیکی و مشتری محوری و آزمایشگاه های پژوهشی نظیر آزمایشگاه پژوهشی کاتالیستی، آزمایشگاه پژوهشی پلیمری، آزمایشگاه پژوهشی فرآیند، آزمایشگاه پژوهشی غشا و فرآیندهای غشایی و آزمایشگاه پژوهشی زیست فناوری که قادر به بررسی و پژوهش در دامنه کاملی از مواد شیمیایی، کاتالیستها و سایر مواد مورد نیاز صنعت نفت به خصوص در زمینه پتروشیمی می باشند.
شرکت پژوهش و فناوری در سه مرکز پژوهشی نامبرده شده بالغ بر 100 دستگاه ست آپ و بنچ و 25 پایلوت را در اختیار دارد. همچنین پژوهشگران این شرکت در بخش غشا نیز موفق به ساخت دستگاه تولید غشای تخت در مقیاس نیمه‌صنعتی، دستگاه تولید غشاهای تخت در مقیاس صنعتی، دستگاه تولید غشاهای الیاف توخالی در مقیاس نیمه‌صنعتی، دستگاه صنعتی برش غشاها، دستگاه سوراخکاری لوله‌های مرکزی، دستگاه جوش اولتراسونیک، دستگاه ساخت مدول‌های پیچشی با قابلیت ساخت مدول در کلیه استاندارد‌های تجاری، دستگاه تریمر مدول‌های پیچشی در مقیاس صنعتی، دستگاه فیلامنت وایندینگ در مقیاس صنعت گردیده اند.کارگاه های فرایندهای شکل دهی پلیمری نیز از سایر امکانات این شرکت می باشد. همچنین وجود دمو پلنت های HDPE ، PET، PVM و PP باعث گردیده تا این شرکت آماده ارایه دایره گسترده‌ای از دانش فنی، سرویس و خدمات به صنعت باشد.
در همین راستا با توجه به سیاستگذاری ها، برنامه ریزی ها و زیرساخت های شرکت چه دستاوردهایی داشته اید؟
شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی تاکنون 86 فقره پروژه و پایان نامه دانشجویی در حال اجرا با اعتبار 155.433.788.351 ریال دارد و تعداد 1158 پروژه و پایان نامه دانشجویی با اعتبار 1.904.121.184.640 ریال را اجرا کرده است و همچنین ثبت 194 پتنت و انتشار650 مقاله نیز در کارنامه این شرکت وجود دارد.
شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی از ابتدای تأسیس تاکنون با باور بهره جویی از توانمندی دانشگاهها و مراکز پژوهشی تاکنون اجرای بیش از 600 پروژه به ارزش بیش از 21 میلیارد تومان را به دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی واگذار کرده است و مابقی توسط خود شرکت اجرا شده است.
علاوه بر این جهت تسریع در روند نیل به فناوری، درک شرایط جهانی و یادگیری از تجارب بین المللی، تعاملات با شرکتهای صاحب نام خارجی نیز در دستور کار این شرکت بوده است و از ابتدای تاسیس تاکنون بیش از پنجاه قرارداد و تفاهمنامه با شرکتهای بین المللی منعقد کرده است.
دستیابی به دانش فنی فرایندهای مرتبط با صنعت پتروشیمی، کاتالیستها، مواد شیمیایی، بهینه‌سازی و رفع موانع و مشکلات جهت نیل به ظرفیت اسمی، بهبود کیفی محصولات، جایگزینی کاتالیست‌های واحد صنعتی با کاتالیست‌های بومی، افزایش راندمان و افزایش تولید، بهینه‌سازی و رفع موانع و مشکلات فنی و فرآیندی، کاهش آلاینده‌های زیست محیطی، بهبود کمی و کیفی پیوسته و مداوم در خط تولید، فراتر از شرایط و انتظارات طراحی(شامل تغییر خوراک، تولید محصولات متنوع و با کاربردهای متنوع‌تر و کیفیت بالاتر، استفاده از کاتالیست‌های فعال‌تر ، افزایش راندمان و غیره)، رفع موانع و مشکلات جهت کاهش مصرف انرژی و کاهش رفع موانع و مشکلات جهت افزایش ایمنی در واحد از مواردی است که در آن ورود نموده و دستاوردهای خوبی داشته ایم. از انجمله می توان به دانش تولید گرید لوله پلی اتیلن سنگین High Performance PE100 در واحد نیمه صنعتی پلی اتیلن سنگین مرکز اراک این شرکت نام برد. در حال حاضر دانش فنی این گرید ویژه که جهت کاربردهای حساس لوله های پلی اتیلنی گازرسانی و آبرسانی مورد نیاز می باشد در انحصار تعداد محدود شرکت پتروشیمی خارجی قرار داشته و نیاز داخل کشور به این مواد نیز تماما از منابع خارجی تامین می گردد.
به تعاملات بین المللی اشاره نموده اید آیا از ابتدای سال تاکنون قرارداد بین المللی منعقد شده و یا مذاکرات جدی در دست اقدام دارید؟
همانگونه که ذکر شد از بدو تاسیس تاکنون شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی ده ها قرارداد بین المللی امضا کرده است که نزدیک به ده مورد آن در بازه یکسال اخیر بوده است. همچنین مذاکرات جدی با چندین شرکت منجمله نورنر نروژ، باسف، ایرلیکویید، اکسنز و آی پی اف در دست اقدام داریم. نباید فراموش کرد فعالیت در عرصه جهانی رقابت فناوری ، رعایت قواعد خاصی را می‌طلبد از جمله این موارد، توجه به اهمیت مالکیت های معنوی در تبادلات فناوری ، اهمیت مشارکت های فناوری و همکاری های تحقیقاتی بین المللی (همچنین نحوه ورود به این مشارکت ها) و اهمیت ملاحظات و امکان سنجی های اقتصادی در مراحل مختلف پژوهش است، همچنین توجه به ملاحظات "افزایش مقیاس" در تمامی مراحل تحقیقات و تجاری سازی و برقراری ارتباط صحیح میان فعالیت های پژوهشی و فعالیت های مهندسی، از دیگر موارد مطرح در این زمینه است.
با توجه به وضعیت بازار بین المللی و نقش فناوری و دانش فنی نوین در ایجاد مزیت رقابتی برای کشورها، لزوم دستیابی به دانش و فناوری جدید مقرون به صرفه و رقابتی کاملاً احساس می‌گردد. دستیابی به این فناوری‌ها و دانش فنی آن از طریق شرکتهای مشاور داخلی گامی موثر در جهت توسعه ملی و رسیدن به خودکفایی در زمینه احداث و بهره برداری و تولید فراورده های مورد نیاز داخل و صادراتی به خصوص در کشورهای در حال توسعه می‌باشد. لزوم توجه به نقش این شرکت‌ها از آنجا ناشی می‌شود که مراکز تحقیق و توسعه بدون داشتن توانمندی شرکتهای مشاور در عرصه طراحی – مهندسی نخواهند توانست جایگاه خاص خود را پیدا نمایند. به عنوان مثال اگر در اثر انجام مطالعات و پژوهش در مراکز تحقیق و توسعه یک سری ایده در مورد توسعه محصول یا بهسازی فرآیند مطرح شود، برای تحقق این ایده باید یک واحد پایلوت احداث شود و با یک سری بررسی ها، آزمون و خطاها در نهایت عملی بودن ایده مطرح شده، بررسی شود. احداث واحد پایلوت نیازمند انجام طراحی پایه و طراحی تفصیلی می‌باشد. بنابراین نداشتن توانمندی طراحی موجب به سرانجام نرسیدن ایده می شود. حتی در مرحله تبدیل واحد پایلوت به واحد صنعتی نیز نیاز به یک مرحله دیگر مهندسی پایه و تفصیلی وجود دارد. این امر نشان می دهد که نداشتن توان طراحی پایه و تفصیلی، عملاً نتایج فعالیتهای واحد تحقیق و توسعه را غیر عملی خواهد ساخت خوشبختانه امروز ما در شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی به مرحله ای از توانمندی رسیده ایم که با افتخار مذاکره جهت ارائه لیسانس مشترک و همکاری در تهیه بسته مهندسی می نماییم. از آنجمله به قرارداد همکاری با شرکت لینده آلمان در زمینه متانول و شرکت ایرلیکویید فرانسه در زمینه تولید پروپیلن از متانول با عنوان برند "فناوری ام تی پی پارس"می توان اشاره کرد. با شرکت نورنر نروژ هم در زمینه دانش فنی پلی پروپیلن تفاهمنامه ای داشته و در نظر است قرارداد همکاری به منظور تدوین لیسانس با این شرکت منعقد گردد. بنابراین با این روند می توانیم بگوییم وارد زنجیره کامل دانش فرایندهای تبدیل گاز به متانول، متانول به پروپیلن و پروپیلن به پلی پروپیلن (GTPP) شده ایم.
به برند فناوری ام تی پس پارس و قرارداد مرتبط با شرکت ایرلیکویید اشاره کردید، مزایا و روند این قرارداد را چگونه پیش بینی می کنید و چه تمهیداتی را برای تسریع در اجرایی شدن آن در نظر گرفته اید؟
با توجه به فضای جدید ایجاد شده در سالهای اخیر، از ابتدای سال 1395 شرکت ایرلیکویید فرانسه برای آغاز دوره جدید همکاری ها اعلام آمادگی کرد که در این راستا پس از طی قریب به یکسال و اندی مذاکرات فشرده و تنگاتنگ با حضور نمایندگان شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی، شرکت ملی صنایع پتروشیمی و شرکت ایرلیکویید (مالک جدید شرکت لورگی) قرارداد همکاری جهت اعطای لیسانس مشترک به صنعت پتروشیمی کشور منعقد گردید.
این قرارداد دارای مزایای بسیاری است از آنجمله.:
• در ایران تحت یک برند جدید با عنوان فناوری ام تی پی پارس (Pars MTP Technology) لیسانس مشترک توسط شرکت ایرلیکویید و شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی برای تبدیل متانول به پروپیلن ارائه می گردد.
• شرکت فرانسوی ایرلیکویید یکی از ده شرکت برتر پتروشیمیایی جهان محسوب می شود و با توجه به اینکه در جذب فاینانس خارجی حضور شرکت ایرلیکویید موثر می باشد، دستورالعمل بازاریابی برای فروش لیسانس مشترک به اتفاق تهیه خواهد شد. کلیه این بازاریابی ها مطابق دستورالعمل فوق الذکر با هماهنگی شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی خواهد بود.
• شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی از حق واگذاری لیسانس در ایران سهم خواهد داشت.
• درصورتیکه شرکت ایرلیکویید بخواهد در خارج از ایران لیسانسی مشترک را واگذار نماید و یا از پتنت های شرکت پژوهش و فناوری و یا پتنت های مشترک استفاده نماید، برای شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی از فروش این لیسانس سهمی را منظور خواهد نمود.
• اسناد مهندسی پایه به صورت مشترک و در قالب قرارداد انجام مهندسی پایه توسط کارشناسان پژوهش و فناوری پتروشیمی و شرکت ایرلیکویید تهیه می گردد.
• تامین بخشی از تجهیزات انحصاری از طریق سازندگان ایرانی پیشنهاد شده است.
• مطرح شدن نام شرکت ایرانی در کنار یک صاحب لیسانس بین المللی به عنوان لایسنسور در واقع اعتباربخشی به دانش ایرانی است. ریسک پائینتر بدلیل وجود رفرنس واحد صنعتی ایرلیکویید در کشور چین، سرعت در اجرای کار، کاهش حجم سرمایه گذاری و ارتقا قابل توجه توان مهندسی ایرانی از دیگر مزایای این قرارداد است.
• بعد از امضا قرارداد همکاری، طرفین آخرین دستاوردهای پژوهشی و فنی خود را در رابطه با فرآیند تولید پروپیلن از متانول اعلام و افشا نموده و طی جلسات کارشناسی مشترک واگذاری آخرین نسخه دانش فنی به صورت مشترک به سرمایه گذاران علاقمند در دستور کار قرار می گیرد.
در همین راستا و جهت تسریع در پیشبرد قرارداد اقداماتی به شرح ذیل انجام شده است:
1) برگزاری هفده (17) جلسه کمیته فناوری داخلی ام تی پی پارس به منظور پیگیری مجدانه مفاد قرارداد منعقده، مکاتبات متعدد همتایان قرارداد منجمله اعضا کمیته راهبری، مدیران برنامه، مدیرران بازاریابی، مدیران پروپوزال و نمایندگان معرفی شده از طرف مدیران عامل دو شرکت به منظور پیشبرد مکاتبات آتی، برگزاری جلسات متعدد به صورت ویدئو کنفرانس با طرف خارجی جهت تهیه پروپوزال برای مشتری، ترجمه برخی از پتنت های ثبت شده ما در ایران و ارسال ان به ایرلیکویید، تکمیل فرم ارائه بهبود و ارسال آن جهت بررسی نهائی در جلسه مشترک آتی، ارسال 10 رزومه در دیسیپلین های مختلف که از طرف این شرکت شایسته مشارکت و همکاری در تهیه بسته مهندسی پایه هستند.
شایان ذکر است این اقدامات حاصل صدها نفر ساعت فعالیت همکاران اینجانب در طی بازه 17 مرداد ماه 1396 تاکنون (تاریخ امضا قرارداد با شرکت ایرلیکویید) است.
برنامه های آتی شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی چیست؟
مهمترین رویکرد شرکت پژوهش و فناوری به طور اعم دستیابی به دانش های فنی مورد نیاز صنعت پتروشیمی کشور است. در همین راستا بومی سازی دانش های فنی انتقال یافته درحوزه فرآیند،کاتالیست، خلق دانش های فنی مورد نیاز توسعه صنعت پتروشیمی درآینده، ایجاد و تقویت ارتباط ماندگار با مراکز دانشگاهی و پژوهشی درسطح کشور و بین الملل و جهت دهی فعالیت های به سمت تولید دانش های مورد نیاز آتی صنعت، ایجاد و تقویت ارتباط با شرکتهای مهندسی مشاور درمراحل فناوری دانش محور، تولید ثروت ناب برای شرکت، شرکت ملی صنایع پتروشیمی و کشور مورد توجه و در اولویت های فعالیت این شرکت می باشد.
و به طور اخص احداث پنج (5) پایلوت تتراکلرید تیتانیم، MTO، پایپرازین، PVA و EPDM در دست اقدام این شرکت است و همچنین مذاکراتی جهت اصلاح فرآیند بوتن-1، دانش پراکسیدها، پیشنهاد دانش فنی PP، پیشنهاد دانش فنی کاتالیست متانول و فروش لیسانس مشترک فرآیند تبدیل متانول به پروپیلن در دستور کار است.
امید است دست در دست هم و برپایه توانمندی داخلی بتوان گامی بلند در راه اقتصاد مقاومتی دانش-بنیان و تجاری سازی دستاوردهای فناوری، پاسخگویی به نیازهای این صنعت استراتژیک و دستیابی به استقلال در زمینه توسعه صنعت پتروشیمی کشور برداشته شود.