تجارت محصولات پتروشیمی در سراسر دنیا رقابت را افزایش می دهد، انگیزه ای برای توسعه بازارهای جدید از طریق ابداع و نوآوری به وجود می آورد و همچنین کارایی تولید را بهبود می بخشد. اما فراتر از همه این موارد، به بهبود کیفیت زندگی بشر کمک می کند. صنعت پتروشیمی اتحادیه اروپا، به عنوان یک بازیگر مهم که به طور تاریخی نقش مهمی را در این صنعت جهانی ایفا می کرده است، همچنان از مزایای افزایش فرصت های تجاری بهره مند می شود.
نمودار 1 نشان می دهد که صنعت پتروشیمی اتحادیه اروپا پس از بحران سال 2008 میلادی، در سال 2013 بهبود قابل توجهی را ثبت کرد و در این سال خالص مازاد تجارت محصولات پتروشیمی در این اتحادیه به رقمی بیش از 2/48 میلیارد یورو رسید. همچنین این صنعت در سال 2014 مازاد تجاری بالغ بر 3/43 میلیارد یورو را ثبت کرد و در سال 2015 حتی وضعیت بهتر هم شد و میزان مازاد تجاری به 3/44 میلیارد یورو رسید. سال 2016 اما از همه این سال ها بهتر بود: مازاد تجاری صنعت پتروشیمی اتحادیه اروپا با کشورهای خارج از این اتحادیه در حدود 3/47 میلیارد یورو ارزش گذاری شد که حاکی از این است که مازاد تجاری این اتحادیه به میزان 9/2 میلیارد یورو نسبت به سال 2015 بهبود یافت.
داده های این نمودار حاکی از این است که ارزش صادرات محصولات پتروشیمی به خارج از این منطقه در سال 2016 بالغ بر 2/146 میلیارد یورو بوده است که نسبت به رقم 4/146 میلیارد یورو در سال 2015 به میزان 1/0- درصد کاهش یافته است. میزان واردات محصولات پتروشیمی از کشورهای غیر عضو اتحادیه اروپا در سال 2016 نیز 99 میلیارد یورو ارزش گذاری شده است که نسبت به رقم 1/102 میلیارد یورو در سال 2015 کاهش یافته است (کاهش به میزان 3- درصد). دلیل افزایش شدید مازاد تجاری در سال 2016 نیز همین بوده که میزان کاهش واردات بسیار بیشتر از میزان کاهش صادرات بوده است.
نمودار 1- میزان مازاد تجاری صنعت پتروشیمی اتحادیه اروپا در سال 2016
منبع: CeficChemdata International 2016
حجم تجارت خارجی اتحادیه اروپا با کشور ثالث به تفکیک بخش
همانطور که در بخش قبل گفته شد، میزان صادرات محصولات پتروشیمی در سال 2016 به رقمی بالغ بر 2/146 میلیارد یورو رسید. محصولات تخصصی پتروشیمی بزرگترین بخش صادرکننده است که تقریبا یک سوم صادرات صنعت پتروشیمی اتحادیه اروپا را تشکیل می دهد. فرآورده های پتروشیمی نیز دومین بخش بزرگ صادرکننده در این صنعت است که تقریبا 27 درصد از صادرات این صنعت را تشکیل می دهد، بخش بعدی نیز بخش تولید انواع پلیمر است که 17 درصد از کل صادرات صنعت پتروشیمی را به خود اختصاص می دهد. بخش محصولات پایه غیر ارگانیک نیز با 7 درصد سهم کمترین سهم از صادرات را داشته است.
همانطور که در نمودار 2 در مورد واردات نیز میزان واردات اتحادیه اروپا در سال 2016 به 99 میلیارد یورو رسید. فرآورده های پتروشیمی با سهم 36 درصدی بزرگترین بخش واردکننده بوده است. رتبه بعدی نیز به محصولات پتروشیمی تخصصی و پلیمرها نیز تعلق می گیرد که سهم هر یک از آنها از کل واردات صنعت پتروشیمی به ترتیب 24 و 20 درصد بوده است. بخش محصولات پتروشیمی مصرفی نیز با 7 درصد کوچکترین واردکننده در صنعت پتروشیمی بوده است.
نمودار 2- اکثر بخش های صنعت پتروشیمی اتحادیه اروپا با مازاد تجاری مواجه بوده اند
منبع: CeficChemdata International 2016
در سال 2016 مازاد تجاری صنعت پتروشیمی اتحادیه اروپا در حدود 3/47 میلیارد یورو بوده است. تحلیل تراز تجاری این منطقه حاکی از این است که در صنعت پتروشیمی اتحادیه اروپا بخش محصولات شیمیایی تخصصی، محصولات پتروشیمی مصرفی، پلیمرها و فرآورده های پتروشیمی بیشترین مازاد تجاری را داشته است، اگرچه محصولات پایه غیرارگانیک با کسری مازاد تجاری مواجه بوده اند.
علاوه بر این عملکرد صنعت پتروشیمی هم در بخش مواد اولیه و هم در بخش فروش محصولات تولیدی به تجارت آزاد و بازارهای باز بستگی دارد. این صنعت به طور روزافزون به مجتمع هایی اتکا دارد که با یکدیگر ارتباط متقابل دارند و به نوبه خود در زنجیره ارزش بازار جهانی نیز مشارکت می کنند.
جریان تجارت خارجی اتحادیه اروپا با 10 شریک تجاری برتر خارج از اتحادیه
جریان تجارت خارجی اتحادیه اروپا با کشورهای خارج از اتحادیه، با محاسبه مجموع صادرات و واردات به دست آمده است که تقریبا در حدود 2/245 میلیارد یورو در سال 2016 ارزش گذاری شده است. 10 شریک تجاری برتر اتحادیه اروپا تقریبا 71 درصد از تجارت خارجی این صنعت را در همان سال به خود اختصاص داده بودند.
ایالات متحده آمریکا با فاصله زیاد بزرگترین شریک تجاری اتحادیه اروپا در سال 2016 بوده است. این کشور در حدود 6/30 میلیارد یورو از محصولات پتروشیمی تولید شده در اتحادیه اروپا را خریداری کرد و در همین حال حدود 23 میلیارد یورو از واردات این اتحادیه را نیز تامین کرده است. سهم ایالات متحده آمریکا از کل تجارت محصولات پتروشیمی اتحادیه اروپا در سال 2016 در حدود 22 درصد بوده است.
انتظار می رود که در پنج سال آینده جریان های تجارت فرا آتلانتیکی به شکل قابل توجهی تغییر کند. این به دلیل این است که رونق تولید گاز شیل در ایالات متحده آمریکا باعث ایجاد ظرفیت های جدید قابل توجهی در این منطقه شده است.
در حال حاضر چین نیز دومین شریک تجاری اتحادیه اروپاست و تقریبا 8/9 درصد از تجارت محصولات پتروشیمی اتحادیه اروپا را به خود اختصاص داده است. چین تبدیل به پر رونق ترین بازار محصولات پتروشیمی در دنیا شده است و جذابیت سرمایه گذاری بسیار بالایی نیز برای سرمایه گذاران این صنعت دارد. در حالی که شرکت های پتروشیمی چین به تدریج تمرکز تولید خود را به تولید محصولات پتروشیمی تخصصی اختصاص می دهند، اما هنوز هم چین برای سال های متمادی یکی از بزرگترین واردکننده های کالاهای پتروشیمی خواهد بود. باید به این نکته توجه داشت که گسترش صنعت پتروشیمی لزوما به معنای کاهش اهمیت صنعت پتروشیمی اتحادیه اروپا نخواهد بود، بلکه مزایایی برای هر دو طرف وجود دارد و چین هم فرصت های بسیار خوبی برای سرمایه گذاری در اختیار اروپایی ها قرار خواهد داد.
نمودار 3- تجارت محصولات پتروشیمی و 10 شریک تجاری برتر اتحادیه اروپا
منبع: CeficChemdata International 2016
جریان تجارت خارجی اتحادیه اروپا با مناطق مختلف جغرافیایی
اتحادیه اروپا، به جز ژاپن، با همه مناطق تجاری اصلی مازاد تجاری دارد، که این مناطق عبارتند از نفتا، آسیا، آمریکای لاتین، آفریقا و کشورهای اروپایی غیر عضو در اتحادیه اروپا. خالص مازاد تجاری بخش تولید مواد شیمیایی اتحادیه اروپا با آمریکای شمالی در سال 2016 در حدود 9/10 میلیارد یورو و با کشورهای اروپایی غیرعضو اتحادیه در حدود 2/12 میلیارد یورو بوده است. دو منطقه جغرافیایی اصلی که در سال 2016 با اتحادیه اروپا تجارت می کردند، آمریکای شمالی و کشورهای اروپایی غیر عضو بوده اند که برای سالیان متمادی شریک این کشور باقی مانده اند.
نمودار 4- تراز تجاری اتحادیه اروپا با بازارهای رقابتی برتر مثبت بوده است
منبع: CeficChemdata International 2016