تحلیل بلند مدت نشان می دهد که رشد کلی تقاضا و تولید محصولات پتروشیمی و همین طور رشد سریع تر در اقتصادهای نوظهور روندی است که انتظار می رود در آینده نیز ادامه داشته باشد. پیش بینی می شود که تا سال 2030 میزان کل فروش در صنعت پتروشیمی جهان به 3/6 تریلیون دلار آمریکا برسد. انتظار می رود که رتبه اول این صنعت متعلق به چین باشد و اتحادیه اروپا در مقام سوم قرار گیرد. انتظار می رود که چین با دارا بودن سهم 44 درصدی از بازار، همچنان رتبه خود را حفظ کند، جایگاهی که زمانی متعلق به اتحادیه اروپا بود. نمودار 1 نشان می دهد که فروش محصولات پتروشیمی آسیا در مقایسه با اتحادیه اروپا تقریبا دو برابر شده است.
جدول 1- مقایسه فروش محصولات پتروشیمی و مواد شیمیایی در سال 2015 و پیش بینی سال 2030
منبع: Cefic International Chemdata 2016
با وجود اینکه در حال حاضر بازار محصولات پتروشیمی چین به شدت رقابتی شده است اما رشد تقاضا کمتر از گذشته است، با این حال هنوز هم چین یکی از جذاب ترین بازارها برای سرمایه گذاری است.
نمودار 1- انتظار می رود که روند کلی رشد صنعت پتروشیمی حفظ شود- سهم اروپا کاهش خواهد یافت
منبع: Cefic International Chemdata 2016
مقایسه رشد تولید در سطح بین المللی
در طول یک دوره 11 ساله از سال 2006 تا سال 2016، صنعت پتروشیمی اتحادیه اروپا نرخ رشد بسیار اندکی داشته است. تولید محصولات شیمیایی و پتروشیمی در فاصله سال های 2006 تا 2016 افزایش یافته است و به طور متوسط سالانه 4/12 درصد رشد داشته است. چین با فاصله بسیار زیاد سایر اقتصادهای نوظهور را پشت سر گذاشته است. نرخ رشد متوسط کره جنوبی 8/3 درصد، روسیه 8/2 درصد، هند 3/2 درصد و برزیل 6/0 درصد بوده است. به طور کلی اقتصادهای نوظهور در تولید محصولات پتروشیمی از کشورهای توسعه یافته پیشی گرفته اند. این کشورها متوسط نرخ رشد تولید محصولات پتروشیمی را در فاصله سال های 2006 تا 2016 در دنیا افزایش داده اند. هنوز هم اتحادیه اروپا پشت سر مناطق اصلی آسیا حرکت می کند.
جدول 2- نرخ رشد متوسط سالانه تولید محصولات پتروشیمی از سال 2005 تا سال 2015 (درصد)
منبع: Cefic International Chemdata 2016
نمودار 2- اقتصادهای نوظهور در تولید محصولات پتروشیمی از اقتصادهای توسعه یافته پیشی گرفته اند
منبع: Cefic International Chemdata 2016
رشد تولید محصولات پتروشیمی در اتحادیه اروپا
صنعت پتروشیمی اتحادیه اروپا به شدت تحت تاثیر رکود اقتصادی و مالی سال 2008 قرار گرفته بود. اما پس از آن و از سال 2010 همواره روند بهبود خود را ادامه داده است و این روند تا سال 2017 ادامه یافته است. بر اساس داده های مطالعه فضای کسب وکار کمیسیون اروپا، موقعیت فعلی بخش پتروشیمی در نیمه دوم سال 2017 نسبت به نیمه اول همین سال به طرز چشمگیری بهبود یافته است. شاخص اطمینان بخش پتروشیمی برای 5 فصل متوالی روند صعودی خود را ادامه داده است و در حال حاضر در سطحی بالاتر از میانگین بلندمدت خود قرار دارد. بر اساس گزارش WES در فصل سوم سال 2017 فضای اقتصادی در کشورهای توسعه یافته بهبود چشمگیری داشته است و این اتفاق به خصوص در اتحادیه اروپا مشهود بوده است. اگرچه روند بهبود اقتصادی در نیمه دوم سال 2017 با سرعت کمتری ادامه یافت.
جدول 3- شاخص تولید محصولات پتروشیمی و تغییرات سالانه در اتحادیه اروپا از سال 2000 تا سال2016
منبع: Cefic International Chemdata 2016
نمودار 3- رشد رکود در بخش تولید مواد شیمیایی در اتحادیه اروپا
منبع: Cefic International Chemdata 2016
میزان بهره برداری از ظرفیت تولید در صنعت پتروشیمی اتحادیه اروپا
بر اساس داده های مطالعه فضای کسب و کار توسط کمیسیون اروپا، رشد نرخ بهره برداری برای پنجمین دوره متوالی در اروپا افزایش یافته است. میزان بهره برداری از ظرفیت در بخش پتروشیمی اتحادیه اروپا در فصل دوم سال 2017 به رقم 1/84 درصد رسید. این به این مفهوم است که نرخ بهره برداری از ظرفیت در اتحادیه اروپا برای پنجمین فصل متوالی افزایش یافته است.
با این حال نرخ بهره برداری از ظرفیت هنوز هم 6/0 صدم درصد کمتر از رقمی است که در فصل اول سال 2011 ثبت شده بود، و 3/3 صدم درصد بالاتر از نرخ متوسط بلندمدت از سال 1995 تا سال 2016 است.
جدول 4- شاخص تولید و بهره برداری از ظرفیت تولید در صنعت پتروشیمی اتحادیه اروپا
منبع: Cefic International Chemdata 2016
نمودار 4- نرخ بهره برداری از ظرفیت به نرخ میانگین بلندمدت خود نزدیک شده است
منبع: Cefic International Chemdata 2016
مقایسه هزینه متوسط تولید اتیلن در اتحادیه اروپا و آمریکای شمالی
صنعت پتروشیمی یک صنعت انرژی بر است که رقابت آن در سطح جهانی است. هر چیزی که باعث شود هزینه های این صنعت در اروپا در مقایسه با سایر مناطق جهان بیشتر شود به شدت رقابت پذیری آن را تحت تاثیر قرار می دهد.هزینه های انرژی پاشنه آشیل صنعت اروپا هستند، مخصوصا در مقایسه با کشورهای خاورمیانه که منابع نفت و گاز فراوانی را در اختیار دارند. همچنین در مقایسه با آمریکا که در سال های اخیر با کشف منابع نفت و گاز شیل هزینه خوراک خود را کاهش داده است. دسترسی به منابع انرژی و خوراک ارزان یکی از عواملی هستند که رقابت پذیری را تقویت می کنند. اتیلن یکی از مهم ترین خوراک های مورد استفاده در صنعت پتروشیمی است. این محصول خوراک اصلی برای تولید انواع پلاستیک، شوینده ها و رنگ است. ساختن اتیلن در اتحادیه اروپا در سال 2013 سه برابر گران تر از ایالات متحده آمریکا یا خاورمیانه بود. اختلاف هزینه کاهش یافته است، اما هنوز هم در سال 2016 این هزینه در اتحادیه اروپا دو برابر است.
جدول 5- هزینه متوسط تولید اتیلن (دلار آمریکا به ازای هر تن)
منبع: Cefic International Chemdata 2016
نمودار 5- هزینه های انرژی پاشنه آشیل صنعت اروپا هستند
منبع: Cefic International Chemdata 2016
اهمیت هزینه مقررات برای صنعت پتروشیمی اتحادیه اروپا
قوانین موجود در اتحادیه اروپا هزینه سنگینی را بر صنعت پتروشیمی این کشور تحمیل می کند. بهبود مقررات می تواند این هزینه ها را کاهش دهد و توانایی صنعت پتروشیمی اتحادیه را در بازارهای جهانی بهبود بخشد. کمیسیون اروپا در مطالعه ای هزینه اجرای برنامه REFIT را بر صنعت پتروشیمی اتحادیه اروپا بررسی کرده است. هدف از این مطالعه این بود که بررسی کند که چگونه قوانین و مقررات موجود در اتحادیه اروپا رقابت پذیری صنعت پتروشیمی این منطقه را تحت تاثیر قرار داده است. قرار بود که بر اساس نتایج حاصله به منظور سیاست گذاری های آتی مورد استفاده قرار گیرد.
جدول 6- هزینه مقررات در بخش های مختلف صنعت شیمیایی اتحادیه اروپا (درصد)
منبع: Cefic International Chemdata 2016
بر اساس نتایج این مطالعه هزینه ای که شرکت های پتروشیمی حاضر در شش زیربخش باید بپردازند بالغ بر 10 میلیارد یورو در سال است. وقتی که این رقم را با ارزش افزوده مقایسه کنیم، یعنی ارزشی که توسط این صنعت تولید شده است، سهم این هزینه های به 12 درصد از ارزش افزوده می رسد. اگر بخواهیم این رقم را با مازاد ناخالص عملیاتی (GOS) مقایسه کنیم، که می تواند به عنوان معیاری برای سود مورد استفاده قرار گیرد، این هزینه ها به 30 درصد می رسد، و این بدان مفهوم است که هزینه های ناشی از قوانین و مقررات از مهم ترین عواملی هستند که سودآوری صنعت پتروشیمی را شکل می دهند. در میان بسته های قانونگذاری، سه عامل اصلی هزینه های قوانین و مقررات آلاینده های صنعتی (33 درصد)، مواد شیمیایی (30 درصد) و ایمنی نیروی کار (24 درصد) هستند که در مجموع 88 درصد هزینه های مقررات را تشکیل می دهند.
نمودار 6- هزینه های مقررات میزان سودآوری در صنعت پتروشیمی اتحادیه اروپا را تحت تاثیر قرار می دهند
منبع: Cefic International Chemdata 2016
هزینه قانونگذاری در اتحادیه اروپا در طول دوره 2014-2004
نمودار 7 به خوبی افزایش هزینه های قانونگذاری را در فاصله سال های 2004 تا 2014 نشان می دهد. مهم ترین قوانینی که بیشترین هزینه ها را بر صنعت پتروشیمی اتحادیه اروپا تحمیل کرده اند قوانین REACH و CLP هستند که به ترتیب در سال های 2007 و 2008 وضع شده اند. قانونگذاری در بخش انرژی نیز مخصوصا پس از سال 2012 هزینه های بسیاری را بر این صنعت تحمیل کرده است.
صنعت تولید مواد شیمیایی و پتروشیمی همچنین در سال آتی با هزینه های بیشتری نیز مواجه خواهد شد که منشا آنها قوانین سخت گیرانه تر در مورد آلاینده ها، اهداف بسیار سختگیرانه تر در مورد میزان انتشار گاز دی اکسید کربن و نیز اهداف مربوط به کارایی انرژی است. البته انتظار می رود که از سال 2018 به بعد هزینه REACH کاهش پیدا کند، در حالی که هزینه تطابق با تولید محصولات زیستی و مقررات مربوط به محصولات دوستدار حفظ زمین افزایش خواهد یافت. هزینه های تطابق با مقررات مربوط به ایمنی نیروی کار و قوانین حمل و نقل نیز به احتمال زیاد ثابت خواهد ماند.
جدول 7- هزینه مقررات در اتحادیه اروپا در سال های 2004 تا2014
منبع: Cefic International Chemdata 2016
نمودار 7- هزینه قانونگذاری در اتحادیه اروپا در طول دهه گذشته دو برابر شده است
منبع: Cefic International Chemdata 2016