این صنعت یک صنعت بزرگ و بالغ است و عرضه کنندگان و مشتریان بیشماری دارد. اگرچه این صنعت به طور کلی به بخش های مختلفی تقسیم شده است، در مورد برخی از محصولات پتروشیمی در یک منطقه خاص، تمرکز می تواند خیلی بالا باشد و تعداد تولیدکنندگان بسیار اندک.
اغلب شرکت های انفرادی به طور همزمان هم عرضه کننده هستند، هم مشتری و هم رقیب. صنعت پتروشیمی در کشورهای توسعه یافته معمولا محدوده وسیعی از محصولات پتروشیمی را از مواد شیمیایی صنعتی گرفته تا مواد شیمیایی تخصصی تولید می کند. در کشورهای در حال توسعه، تولید داخلی محصولات پتروشیمی محدود به تولید فرآورده های شیمیایی ساده مانند کود شیمیایی و مواد شیمیایی غیرارگانیک می پردازند.
جهانی شدن صنعت پتروشیمی از دهه 1960 شدت گرفت، زمانی تعداد زیادی از شرکت های پتروشیمی که در کشورهای مختلف قرار داشتند، شروع به سرمایه گذاری در امکانات تولیدی در کشورهای خارجی کردند، بنابراین بازارهای جهانی توسعه یافتند و قیمت بسیاری از مواد شیمیایی از طریق عرضه و تقاضای جهانی تعیین شد. رشد اقتصادی جهان، کاهش تعرفه ها و سایر موانع تجاری که تجارت جهانی را رونق بخشید، همچنین توسعه ارتباطات از راه دور و حمل و نقل هوایی، باعث شدند که این جهانی شدن سرعت بیشتری بگیرد.
جهانی شدن سرمایه گذاری ها و بازارها باعث افزایش منابع سرمایه ای این صنعت، فناوری و توانمندی های مدیریتی در سراسر جهان شد و این امر نیز به نوبه خود باعث افزایش تعداد شرکت های پتروشیمی چندملیتی شد.
اگرچه برخی از شرکت های بزرگ پتروشیمی در کشورهای دیگر از سالها پیش زیرمجموعه داشتند، سرمایه گذاری بین المللی توسط شرکت های آمریکایی و اروپای غربی در طول دهه های 1980 و 1990 با سرعت زیادی افزایش یافت. پیش از آن زمان، اکثر کشورهای توسعه یافته میزان تولید شیمیایی محدودی داشتند. در عوض، آنها بازارهای صادراتی به صنایع شیمیایی در کشورهای توسعه یافته بودند و در سایر بازارهای هیچ رقابتی وجود نداشت. اگرچه، در اوایل دهه 1990 بسیاری از کشورهای در حال توسعه یک برنامه هیجان انگیز برای توسعه صنایع رقابتی پتروشیمی در سطح جهانی را شروع کردند. در میان این کشورها، کشورهای تازه صنعتی شده (NICs) از آسیا (سنگاپور، کره جنوبی، تایوان، تایلند) و بسیاری از اقتصادهای بزرگ آمریکای لاتین (آرژانتین، برزیل، مکزیک و ونزوئلا) نیز حضور داشتند.
در اوایل دهه 2000، خاورمیانه به سرعت تبدیل به یکی از مهم ترین بازیگران بازارهای پتروشیمی جهانی شد و تولید پتروشیمی ایالات متحده آمریکا (به ویژه فرآورده های پتروشیمی خلیج ساحلی) تبدیل به یکی از پرهزینه ترین صنایع در این کشور شد. اگرچه در اوایل سال 2010، تولید گاز شیل در آمریکای شمالی باعث کاهش شدید هزینه های تولید شد و عرضه اتان نیز در خاورمیانه محدود شد. امروزه، آمریکا و کانادا تبدیل به یکی از کم هزینه ترین تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی در دنیا شده اند.
تجارت جهانی
تجارت جهانی یکی از مهم ترین عوامل کسب و کار جهانی در صنعت پتروشیمی است. در طول دهه گذشته، تجارت جهانی در محصولات پتروشیمی با سرعتی بیش از محصول جهانی رشد کرده است. اروپای غربی، تاکنون و حتی پس از حذف تعرفه های تجارت بین کشورهای اروپایی با فاصله زیاد بزرگترین صادرکننده محصولات پتروشیمی است. در طول دهه گذشته، کسری بزرگ تجاری در تجارت محصولات پتروشیمی در منطقه آسیا- اقیانوسیه حذف شده است و در برخی کشورهای مانند تایوان، ژاپن، سنگاپور و کره جنوبی مازاد تجاری وجود دارد. در حال حاضر آمریکای لاتین کسری تجاری بزرگی در زمینه تجارت محصولات پتروشیمی دارد و پس از آن آمریکای شمالی و اروپای مرکزی و اروپای غربی قرار دارند. جدول 1 ارزش جهانی محصولات تولیدی پتروشیمی را به تفکیک منطقه نشان می دهد.
نمودارهای 1 و 2 نیز صادرات جهانی و واردات جهانی محصولات پتروشیمی را به تفکیک منطقه در سال 2016 نشان می دهد.
نمودار 3 نیز میزان فروش داخلی محصولات پتروشیمی را در سطح جهان به تفکیک منطقه نشان می دهد.
نمودار 3- فروش داخلی محصولات پتروشیمی در سطح جهانی به تفکیک منطقه، سال 2016 (میلیارد دلار آمریکا)
همانطور که در نمودار 3 می بینید، منطقه آسیا و اقیانوسیه بیشترین میزان فروش داخلی را با رقم 2785.5 میلیارد دلار آمریکا به خود اختصاص داده است و پس از آن آمریکای شمالی با رقم 947.6 میلیارد دلار آمریکا و اروپای غربی با رقم 891.5 میلیارد دلار آمریکا در جایگاه های بعدی قرار دارند.
نمودار 4 نیز ارزش جهانی محصولات پتروشیمی را به تفکیک بخش های مختلف نشان می دهد. همانگونه که در این نمودار ملاحظه می کنید مواد شیمیایی پایه در هر سه مقطع زمانی یعنی سال های 2006، 2011 و 2016 بیشترین ارزش را داشته است. پس از آن نیز محصولات داروئی و مواد شیمیایی تخصصی رتبه های بعدی را به خود اختصاص می دهند. آنچه که در این نمودار بسیار قابل توجه است رشد بسیار چشمگیر ارزش محصولات تولیدی پتروشیمی در فاصله بین سال های 2006 و 2011 است به طوری که در این فاصله ارزش کل محصولات تولیدی از حدود 3.000 میلیارد دلار آمریکا به حدود 5.000 میلیارد دلار آمریکا رسیده است. اما در فاصله بین سال های 2011 و 2016، که از لحاظ طول دوره زمانی تقریبا یکسان است، این رقم تنها در حدود 200 میلیارد دلار افزایش یافته است. به عبارت دیگر افزایش ارزش کل محصولات تولیدی پتروشیمی در دوره پنج سال 2006 تا 2011 تقریبا 10 برابر افزایش این رقم در دوره پنج ساله بین سال های 2011 و 2016 است.
نمودار 5 میزان مخارج سرمایه ای در صنعت جهانی پتروشیمی را نشان می دهد. همانطور که در این نمودار مشاهده می کنید منطقه آسیا و اقیانوسیه با یک شکاف بسیار چشمگیر بیشترین میزان مخارج سرمایه ای در صنعت پتروشیمی جهان را به خود اختصاص می دهد. پس از آن اروپای غربی و ایالات متحده آمریکا با فاصله اندک از یکدیگر در رتبه های دو و سه جای می گیرند. لازم به ذکر است که سهم عمده منطقه آسیا- اقیانوسیه از مخارج سرمایه ای به رشد قابل توجه صنعت پتروشیمی در چین در سال های گذشته بر می گردد و عمده این مخارج نیز مربوط به چین است.
