فرصت های پیش روی این صنعت و چالش هایی که با آن مواجه است در یک نقشه راه آورده شده است که اگر همه فعالان صنعت پتروشیمی به آن عمل کنند، بدون تردید حرکت به سمت یک اقتصاد پایدار کم کربن چندان بعید نخواهد بود. در این نقشه راه چهار سناریوی اصلی طراحی شده است که در ادامه آنها را می خوانید:
محصولات صنعت پتروشیمی قادر هستند که کارایی انرژی را به طور قابل توجهی بهبود بخشند و انتشار گازهای گلخانه ای را نیز کم کنند. این اتفاق می تواند در همه بخش های صنعت پتروشیمی رخ دهد و می تواند حرکت به سوی یک اقتصاد کم کربن را تسهیل کند. احتمالا این توانمندی در آینده بیشتر هم خواهد شد.
رقابت پذیری و رشد زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی جهان و توانایی این صنعت در جذب سرمایه گذاری احتمالا به دلیل اقدامات انفرادی در مورد تغییرات آب و هوا و سیاست های انرژی باعث شده است که اقدامات انجام شده در جهت نیل به اقتصاد پایدار و بدون کربن با افزایش هزینه مواجه شود:
· تفاوت فعلی قیمت خوراک و انرژی با مناطق اصلی رقابتی بیرون از اتحادیه اروپا رقابت جهانی این منطقه و زنجیره ارزش مورد حمایت آن را مورد تهدید قرار می دهد. این تفاوت ها بیشتر به دلیل قیمت های انرژی و هزینه های سیاستی است. محدود کردن انتخاب های ترکیبی سوخت ها، شامل محدودیت ها در مورد بهره برداری غیر متعارف از منابع گاز طبیعی به روشی پایدار، باعث عمیق تر شدن عدم مزیت اروپایی ها خواهد شد، میزان سرمایه گذاری ها را در این منطقه کاهش خواهد داد و می تواند انتشار برخی از گازهای گلخانه ای عمده را محدود سازد.
· افزایش تفاوت ها در هزینه های سیاستی در یک چارچوب سیاستی پیوسته و مجزا، تاثیر قابل توجهی بر انتشار آلاینده ها و هزینه تحمیل شده ناشی از آنها خواهد گذاشت. تخمین زده می شود که هزینه های مستقیم انتشار CO2 به تنهایی تا سال 2030 بالغ بر 7/1 میلیارد یورو و تا سال 2050 بالغ بر 1/3 میلیارد یورو باشد فقط برای اتحادیه اروپا باشد. این امر باعث می شود که قدرت رقابت پذیری صنعت پتروشیمی اروپا و توانایی آن برای برآوردن تقاضای در حال رشد محصولات پتروشیمی تولید شده در اروپا کاهش یابد. اقدامات انفرادی اروپا برای مقابله با تغییرات آب و هوا و کاهش انتشار گازهای گلخانه های به میزان 80 تا 95 درصد تا سال 2050 در مقایسه با سال 1990 نیز تاثیر بیشتری بر کاهش تولید و نسبت تجارت در این منطقه خواهد داشت. کاهش سطح انتشار گازهای گلخانه ای که ممکن است تا سال 2050 در اروپا به دست آید، به شرط آنکه میزان واردات افزایش یابد، هزینه اش افزایش انتشار گازهای گلخانه ای در سایر مناطق خواهد بود. بدین ترتیب سطح کلی انتشار گازهای گلخانه ای کاهش چندانی نخواهد یافت و یا حتی احتمال افزایش آن هم وجود ندارد.
سیاست های انفرادی و رویکردهای منزویانه اتحادیه اروپا پتانسیل صنعت پتروشیمی اتحادیه اروپا را برای راه حل های کارایی انرژی و کاهش گازهای گلخانه ای به طور قابل توجهی کاهش خواهد داد. بین سال های 1990 و 2010 صنعت پتروشیمی اتحادیه اروپا توانسته بود که میزان مطلق انتشار گازهای گلخانه ای را به میزان 50 درصد کاهش دهد و بتواند از این رهیافت سرمایه گذاری خارجی بیشتری نیز جذب کند. بهبود کارایی انرژی نیز ادامه خواهد یافت تا سهم بیشتری در کاهش انتشار گازهای گلخانه ای در آینده داشته باشد. کاهش میزان انتشار N2O و تغییر در ترکیب سوخت برای تولید حرارت سایر گزینه های مهم موجود برای صنعت پتروشیمی هستند. همه این گزینه ها بستگی به نوآوری بیشتر در این صنعت دارد و می توان تا سال 2030 میزان انتشار گازهای گلخانه ای را در مقایسه با سال 2010 در حدود 15 تا 25 درصد کاهش داد. تحت سناریوی مطرح شده، صنعت پتروشیمی می تواند افزایش تقاضا برای تولید محصولات شیمیایی را پاسخگو باشد و شدت انتشار گازهای گلخانه ای را نیز کاهش دهد. اگرچه باید به این نکته مهم نیز توجه داشت که شدت انتشار گازهای گلخانه ای تحت یک چارچوب سیاستی پیوسته و مجزا بیشتر خواهد شد زیرا رشد صنعت پتروشیمی را کند خواهد کرد.
کاهش بیشتر انتشار گازهای گلخانه ای نیز از نظر فنی قابل حصول است، و این کار تنها از بی کربن سازی بخش تولید برق و علاوه بر آن، برای چارچوب زمانی 2030 تا 2050، توسط جذب کربن و ذخیره آن برای انتشارات آلاینده در صنعت پتروشیمی است. این گزینه ها همه هزینه بر هستند و نیاز به فناوری های خارق العاده دارد. این اقدامات با موانع متعددی روبرو هستند که عمدتا خارج از کنترل صنعت پتروشیمی هستند.
لازم است که چارچوب سیاست های تغییر آب و هوا در اتحادیه اروپا رشد پایدار و بهینه را تحریک کند. تحت چنین شرایطی، نوآوری ها و فناوری های خارق العاده ای که بتوانند انتشار آلاینده ها را در سطح جهان کاهش دهند، پتانسیل بالقوه آنها را فراهم خواهد آورد. یک چارچوب سیاستی با ثبات و قابل پیش بینی، که به اندازه کافی پویا باشد تا بتواند خود را با چشم انداز در حال تغییر سیاست های جهانی انرژی و تغییرات آب و هوایی منطبق کند، می تواند میزان اطمینان کسب و کارها را برای پذیرفتن نقشه راه صنعت پتروشیمی به سوی استفاده بهینه از انرژی و آینده ای با کربن کمتر تضمین نماید.
محصولات صنعت پتروشیمی برای همه بخش های اقتصاد مهم هستند تا کارایی انرژی را در آنها افزایش و میزان انتشار گازهای گلخانه ای را کاهش دهد. احتمال این وجود دارد که در آینده توانایی های این صنعت در این زمینه ها بیش از پیش افزایش یابد.
در حالی که صنعت پتروشیمی یکی از مصرف کنندگان اصلی انرژی است، تقریبا یک چهارم انرژی موجود را این صنعت استفاده می کند، محصولات آن به صرفه جویی در مصرف انرژی و کاهش انتشار گازهای گلخانه ای نیز کمک شایانی می کند.
پتروشیمی صرفه جویی انرژی را در همه بخش های اقتصاد ممکن می سازد. اگر بخواهیم از میان مثال های بسیاری که در این مورد وجود دارد به یک مورد اشاره کنیم، می توانیم به راه حل های صنعت پتروشیمی برای عایق کاری و مصرف بهینه برق در بخش ساختمان اشاره کنیم، استفاده از مواد سبک در بخش حمل و نقل و نیز مصرف مواد سبک در ساختن توربین های بادی و خورشیدی برای تولید انرژی های تجدیدپذیر از دیگر کاربردهای تولیدات پتروشیمی در بهینه سازی مصرف انرژی است.
احتمال دارد که توانایی صنعت پتروشیمی در تولید چنین محصولاتی در آینده از این هم بیشتر شود، زیرا هنوز پتانسیل های بالقوه زیادی وجود دارد که مورد بررسی قرار نگرفته و ضمنا فناوری های نوین تولید محصولات کم کربن نیز در حال ورود به بازار هستند.
مثال های مربوط به محصولاتی که در حال حاضر در فاز تجاری سازی قرار دارند عبارتند از پنل های عایق که دارای خلا هستند تا مصرف انرژی را کاهش دهند، سلول های خورشیدی پیشرفته برای تولید انرژی برق تجدیدپذیر و راه حل های بسته بندی نوآورانه که میزان ضایعات مواد غذایی را کاهش می دهد. حرکت به سمت تولید کودهای شیمیایی حاوی نیترات باعث کاهش انتشار آلاینده ها در اثر استفاده از کود شیمیایی در بخش کشاورزی می شود.
تعدادی از فناوری های نوین در حال حاضر در صنعت پتروشیمی به کار گرفته می شوند و برخی از آنها نیز در آینده به کار گرفته خواهند شد که به این صنعت این امکان را می دهد که بتواند رکورد بلندمدت خود در زمینه کارایی انرژی و بهبود شدت انتشار آلاینده ها را بهبود بخشد. رشد و نوآوری دو عامل مهم و ضروری برای دستیابی به هدف کاهش انتشار گازهای گلخانه ای در دهه های آینده هستند.
تقاضا برای محصولات صنعت پتروشیمی به دلیل افزایش رشد اقتصادی و راه حل های نوآورانه ای که این صنعت ارائه می کند افزایش خواهد یافت. در یک صحنه جهانی رقابت بر اساس انرژی و هزینه های سیاست، صنعت پتروشیمی به قدری شکوفا خواهد شد که به راحتی خواهد توانست همه نیازهای ایجاد شده برای محصولات پتروشیمی را جواب دهد. شدت مصرف انرژی به ازای هر واحد فروش می تواند در دوره زمانی بین سال های 2010 تا 2030 و حتی پس از آن در حدود 25 درصد کاهش یابد. این نتایج تا حدی برای سطح مصرف انرژی در دوره زمانی تا سال 2030 ثابت خواهد بود و از آن زمان تا سال 2050 اندکی افزایش خواهد یافت (نمودار1).
نمودار 1- میزان مصرف نهایی انرژی و بهبود کارایی انرژی از سال 2010 تا سال 2050
نمودار 2 میزان انتشار گازهای گلخانه ای و سهم گزینه های کاهش انتشار این گازها را از سال 2010 تا سال 2050 به تصویر می کشد. گزینه های مختلفی می توانند برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای حاصل از فعالیت صنعت پتروشیمی به کار گرفته شوند که عبارتند از: بهبود کارایی انرژی، تغییر ترکیب سوخت ها، افزایش استفاده از N2O، کربن زدایی از پروسه تولید برق و جذب و ذخیره کربن.
نمودار 2- میزان انتشار گازهای گلخانه ای و سهم گزینه های کاهش انتشار این گازها را از سال 2010 تا سال 2050
نمودار 3 نیز میزان انتشار گازهای گلخانه ای و سهم هر یک از گزینه های کاهش انتشار این نوع گازها را تحت یک چارچوب سیاستی مجزا از سال 2010 تا سال 2050 نشان می دهد. میزان کاهش شدت انتشار گازهای گلخانه ای در مقایسه با سطح در نظر گرفته شده در سناریو کمتر است.
نمودار 3- میزان انتشار گازهای گلخانه ای و سهم هر یک از گزینه های کاهش انتشار این نوع گازها را تحت یک چارچوب سیاستی مجزا از سال 2010 تا سال 2050
نمودار 4 تقاضا برای تولید محصولات پتروشیمی در اتحادیه اروپا را نشان می دهد (که بر اساس ارزش یوروئی فروش این محصولات در سال 2010 صورت گرفته است). همه سناریوها حاکی از این هستند که تقاضا برای محصولات پتروشیمی افزایش خواهد یافت. اگرچه تولید این محصولات به خارج از اتحادیه اروپا منتقل خواهد شد و این به دلیل صرفه های ناشی از مقیاسی است که تولید در خارج از اتحادیه اروپا دارد.
نمودار 5 نسبت خالص تجاری را به عنوان صادرات خالص و به عنوان درصدی از تقاضا برای محصولات پتروشیمی نشان می دهد. اقدامات یک جانبه باعث خواهد شد که وابستگی به واردات محصولات پتروشیمی به طور قابل توجهی افزایش یابد و هیچ کاهش کلی در انتشار گازهای گلخانه ای صورت نگیرد.
نمودار 4- تقاضا برای تولید محصولات پتروشیمی در اتحادیه اروپا، از سال 2010 تا سال 2050
منبع: Ecofys
نمودار 5 -نسبت خالص تجاری را به عنوان صادرات خالص و به عنوان درصدی از تقاضا برای محصولات پتروشیمی
منبع: Ecofys
یکی از مهم ترین آلاینده های محیط زیست گاز دی اکسید کربن یا همان CO2 است. نمودار 6 قیمت گاز دی اکسید کربن را در هر یک از چهار سناریوی مطرح شده نشان می دهد. سناریوی جدایی پیوسته کمترین قیمت دی اکسید کربن را به خود اختصاص داده است، زیرا این سناریو کمترین میزان انتشار گازهای گلخانه ای در سطح کشور را دارد. این سناریو شباهت بسیاری به سناریوی نوآوری های سیاستی فعلی (CPI) در نقشه راه بهینه سازی مصرف انرژی در اتحادیه اروپا دارد. این سناریو در واقع پایه توسعه قیمتی برای دی اکسید کربن را در سناریوی جدایی پیوسته دارد.
نمودار 6- توسعه فرضی قیمت دی اکسید کربن در چهار سناریوی احتمالی
منبع: Ecofys
اما ممکن است که این قیمت در نقاط مختلف دنیا معانی متفاوتی داشته باشد و به گونه ای دیگر در محاسبات هزینه تولید وارد شود. نمودار 7 تفاوت هزینه دی اکسید کربن در صنایع مختلف بین اتحادیه اروپا و سایر کشورهای جهان را نشان می دهد.
نمودار 7- تفاوت هزینه های دی اکسید کربن در صنایع مختلف بین اتحادیه اروپا و بقیه جهان
منبع: Ecofys