در این میان در سال های گذشته شرکت های دانش بنیان دانش فنی کاتالسیت های بسیاری را در صنابع شیمیایی بتروشیمی و بالایشگاهی تدوین و بومی سازی کرده اند که در شرایط اقتصادی و سیاسی کنونی کمک شایانی به اقتصاد کشور خواهد کرد.
گفتنی است که تولید و بومی سازی این کاتالیست باعث خواهد شد تا در آینده نزدیک علاوه بر صرفه جویی ارزی ، دروازه های صادراتی کشور برای این محصول باز باشد.
کاتالیست هیدروژناسیون استیلن مورد کاربرد در حذف استیلن از خوراک اتیلن به عنوان یکی از راهبردی ترین کاتالیست های صنعت پتروشیمی و نیز کاتالیست آهن مولیبدن مورد کاربرد در تبدیل متانول به فرمالدهید به تازگی در جمع کاتالیست های ایرانی و بومی سازی شده قرار گرفت و در پتروشیمی مروارید و شرکت های شیمیایی مورد استفاده قرار می گیرد.
پیام پتروشیمی با هدف آشنایی با این دستاورد ارزشمند و کاربردی در صنعت پتروشیمی، گفتگوئی را با دکتر قاسم کساییان مسئول پروژه های داخلی سازی کاتالیست هیدروژناسیون استیلن و کاتالیست فرمالدهید مورد کاربرد در تبدیل متانول به فرمالدهید در شرکت دانش بنیان نفت و گاز سرو انجام داده است که در این گفتگو در خصوص کاتالیست آهن مولیبدن توضیحاتی کامل ارائه شده که در پی می آید:
کاتالیست آهن مولیبدن با چه هدفی بومی سازی شده است؟
آنچه که در این دستاورد حائز اهمیت است ، زمینه را برای داشتن اعتماد به نفس برای عدم وابستگی به خارج را فراهم نموده است تا بتوانیم کارهای بزرگی انجام دادهیم. این محصول با ارزش هزینه خریدی در حدود 60 یورو برای هر کیلوگرم محصول برای مجتمع های مصرف کننده داشت که در حال حاضر 14 مجتمع در کشور از کاتالسیت آیرون مولیبدن برای تولید فرمالدهید استفاده می کنند. دانش فنی این محصول استراتژیک تنها در اختیار دو کشور سوئد و ایتالیا بود که در دوران تحریم هیچ کدام از این کشورها کاتالیست صنایع تولید فرمالدهید را تامین نکردند. محصولی که این شرکت توانست تولید کند از عملکرد درخشانی برخوردار بود در کنار این موفقیت از ورود 35 تن کاتالیست به کشور جلوگیری شده به طوری که از قبال داخلی سازی آن بالغ بر 2 میلیون یورو صرفه جویی ارزی صورت می پذیرد.
در مورد این کاتالیست یه صورت تخصصی تر چه مواردی را می توان ذکر کرد؟
در حال حاضر بیش از 14 واحد فعال در داخل کشور دارای واحد تولید فرمالدهید می باشند. این فرایند به صورت کاتالیستی انجام می گیرد و قسمت کاتالیست این واحدها به عنوان قلب فرایند محسوب می شود. کاتالیست های صنعتی شامل فلزات فعال مولیبدن و آهن هستند که از خارج کشور تامین می شوند. در واحد های صنعتی در حدود 2000-2800 کیلوگرم از کاتالیست های ذکر شده در راکتورها بارگذاری می گردد.
این کاتالیست ها دارای طول عمر 12- 18 ماه می باشند. بنابراین هر یک از واحدها به طور میانگین 2500 کیلوگرم در سال مصرف می کند. مقدار مصرف سالانه کشور از این کاتالیست 35000 کیلوگرم است. هزینه خرید این کاتالیست از خارج از کشور حدود 60 یورو به ازای یک کیلوگرم می باشد که در بیش از دو میلیون یورو سالانه بابت خرید کاتالیست، ارز از کشور خارج می گردد.
فرایند تولید این کاتالیست چگونه است؟
پروژه تدوین دانش فنی کاتالیست فرایند تبدیل متانول به فرمالدهید در سال 1394 در واحد تحقیقات شرکت نفت و گاز سرو و به صورت مشترک با مجموعه صنایع شیمیایی فارس شروع به کار گردید. کاتالیست تجاری مورد استفاده در این فرایند به صورت استوانه تو خالی و شامل آهن و مولیبدن می باشد که توسط شرکت انگلیسی جانسون متی و شرکت ایتالیایی آلدر ساخته می شود. در این فرایند متانول در شرایط فشار اتمسفریک از روی بستر کاتالیست آهن-مولیبدات عبور داده شده و تبدیل به فرمالدهید می گردد. در پاییز 1395 پروژه تدوین دانش فنی با موفقیت به پایان رسید و یک کیلوگرم کاتالیست شکل دهی شده با بازدهی قابل رقابت با نمونه خارجی تولید گردید. در اوایل سال 1396 به منظور تست راکتوری کاتالیست در مقیاس صنعتی، فاز دوم پروژه که شامل طراحی و ساخت پایلوت تولید فرمالدهید آغاز گردید و در بهار سال 1397 طراحی و مراحل ساخت پایلوت فرمالدهید به پایان رسید و پایلوت در سایت شرکت نفت و گاز سرو نصب و راه اندازی شد.
کاتالیست ساخته شده چه زمانی بارگذاری خواهد شد؟
در ماه های اخیز تست های اولیه و کالیبراسیون بر روی پایلوت فرمالدهید انجام گرفت و شرایط بهینه برای انجام تست های راکتوری حاصل شد و همزمان با پایان رسیدن فاز دوم پروژه، فاز تولید در مقیاس صنعتی آغاز گردید و سرانجام در فروردین 1398، اولین قرارداد فروش 3 تن کاتالیست فرمالدهید به مجموعه صنایع شیمیایی فارس منعقد شد و باید به این نکته اشاره کرد که این کاتالیست ایرانی در شهریورماه امسال برای اولین بار در واحد فرمالدهید بارگذاری خواهند شد. همچنین باتوجه به وجود بازارهای منطقه برای کاتالیست سنتز فرمالدهید ، تولید و بومی سازی این کاتالیست باعث خواهد شد تا در آینده نزدیک علاوه بر صرفه جویی ارزی ، دروازه های صادراتی کشور برای این محصول باز باشد.
حمایت های دولت تا چه اندازه می تواند مسیر بومی سازی را هموارکند؟
استفاده از ظرفیت های موجود با بهره گیری از دانش و فناوری های روز جهان می تواند مسیر توسعه صنعت پتروشیمی ایران را هموار کند و حمایت های دولت نیز بدون تردید اثر بخش خواهد بود.
به تازگی و در جریان نمایشگاه نفت، گاز پالایش و پتروشیمی نیز شاهد بودیم که مدیر عامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی با اشاره به قابلیت های فراوان شرکت های ایرانی در زمینه های مختلف تاکید کرد که دولت از هر اقدامی که در مسیر توانمندسازی سازندگان و تولیدکنندگان به منظور بومی سازی فناوری های نوین و افزایش درصد ساخت و تولید تجهیزات، مواد شیمیایی و کاتالیست های مورد نیاز صنعت پتروشیمی باشد حمایت می کند.