سرمایه انسانی شاه کلید توسعه سازمان

انسان ها منابع جدید مولد ثروت هستند، مشروط بر اینکه سرمایه انسـانی بـه حسـاب آیند. مفهوم سرمایه انسانی ناظر بدین واقعیت است که انسانها در خـود سـرمایه گـذاری می کنند. این کار به کمک ابزارهایی چون آموزش، کارآموزی یا فعالیت هایی کـه بـازده آتـی فرد را از طریق افزایش درآمد مادام العمرش بالا می برد صورت می گیرد.  در واقع سرمایه انسانی تلفیقی از ویژگی های ژنتیک، توانمندی های احراز شده، مهارتها و تجربه هـای کسـب شده توسط فرد در طول زندگی است.

سرمایه انسانی نیرویی است که در فرد فعال میشود، توان و امکان او را برای تولید کالا و خدمتی که موجب استغنا و رفاه وی در زندگی فردی و اجتماعی می گردد افـزایش مـی دهـد. تفاوت های گسترده بین سطح ظرفیت ها، ناشی از وجود تفاوت درکسب توانایی هاسـت کـه بـه سرمایه انسانی معروف است.

مفهوم سرمایه انسانی بیانگر این است که خصوصیات کیفی انسان نوعی سرمایه اسـت، زیرا این خصوصیات میتواند به صورت منبع درآمدهای بیشتر و یا اقناع و ارضای فراوانتـر در آینده درآید. چنین سرمایه ای «انسانی» است چرا که جزیی از انسان را تشکیل مـی دهـد.

اساس نظریه سرمایه انسانی این است که علت تفاوت های درآمـدی افـراد بـه خـاطر اختلاف در میزان بازدهی آنهاست. امروزه نظریه سرمایه انسانی از مهمتـرین نظریـه هـای توزیع درآمد است. در این نظریه اختلاف ما بین درآمدها وابسته به میـزان آموزشـی اسـت که در افراد سرمایه گذاری شده است.

 نظریه پردازان سرمایه انسانی معتقدند که سرمایه انسانی به صورت مهارت، دانش و تخصص در افراد تجسم یافته است سطح تولیدات، کیفیت خدمات ومیزان درآمد را افـزایش داده و بسیاری ازتصمیمات آنها را در کلیه زمینه های زندگی متأثر می سازد.

 هنگــامی کــه از تشــکیل ســرمایه انســانی صــحبت مــی شــود زمــانی اســت کــه سرمایه گذاری های مالی (چه به صورت مخارج تحصیلی و چه به صـورت فـداکاری و هزینـه فرصت از دست رفته) صورت پذیرفته تا تغییرات و تحولاتی در افکار و افعال فرد بـه وجـود آورد. این تغییرات و تحولات که در درون افراد متبلور شده و غیر قابل انفکاک می باشد، آنان را قادر می سازد تا:

- کالاها و خدمات بیشتر و یا بهتری تولید کنند؛

-   درآمدهای پولی بالاتری به دست آورند؛

-   درآمدهای خود را عاقلانه تر مصرف کنند؛

-      از زندگی لذت بیشتری ببرند(درآمدها و رضایت مندیهای غیـر مـادی).

تعاریف مختلف ارائه شده برای توسعه منابع انسانی

توسعه منابع انسانی توسط فیلسوف‌های مختلف و به شکل‌های مختلفی تعریف شده است. برخی از مهم‌ترین تعاریف ارائه شده برای توسعه منابع انسانی از این قرارند:

بنا بر تعریف لئونارد نادلر، «توسعه منابع انسانی مجموعه‌ای از فعالیت‌هایی است که در زمان تعیین شده و به طور سازمان‌یافته برای رسیدن به تغییرات رفتاری مشخص تهیه شده است.»

پروفسور تی وی رائو می‌گوید: «توسعه منابع انسانی فرآیندی است که توسط آن کارمندان سازمان با کمک برنامه‎ای مداوم و برنامه‌ریزی شده یاری می‌شوند تا

(۱) توانایی انجام فعالیت‌های مختلف را آموخته یا تقویت نمایند.

 (۲) توانایی‌های انفرادی روزانه خود را تقویت کرده و پتانسیل درونی خود را برای موفقیت خود و اهداف توسعه‌ای سازمان کشف نمایند.

 (۳) فرهنگ سازمانی قوی و غنی به وجود آورند تا روابط، کار تیمی و همکاری در میان بخش‌های زیرین سازمان بهبود یافته و رضایت شغلی، انگیزه و عزت نفس کارمندان افزایش یابد.

ام ام خان می‌گوید: «توسعه منابع انسانی شامل افزایش توانایی‌های علمی و نگرش‌های شغلی مثبت تمام افرادی است که در سطوح مختلف کسب و کار فعالیت دارند.»

توسعه منابع انسانی شامل فرصت‌هایی همچون تعلیم، پیشرفت شغلی، مدیریت عملکرد، تربیت، برنامه‌ریزی برای موفقیت، شناخت کلیدی کارمندان و توسعه سازمانی خواهد بود.

همین‌طور که می‌بینید تعریف توسعه منابع انسانی محدود به سازمان شده و در دولت و ملت احتمالاً متفاوت خواهد بود. اما این‌طور نیست؛ توسعه منابع انسانی صرفاً مجموعه‌ای از مکانیزم‌ها و تکنیک‌ها نیست، بلکه یک فرآیند است.

مکانیزم‌ها و تکنیک‌هایی مثل تشویق عملکرد، مشاوره، تمرین و … به منظور شروع، تسهیل و ترویج این فرآیند به شکلی مداوم به کار می‌روند. این فرآیند هیچ محدودیتی ندارد، اما نیاز است مکانیزم‌ها به شکل دوره‌ای مورد بررسی قرار گیرند تا مشخص شود این اقدامات در جهت ترویج فرآیند قدم بر می‌دارند. سازمان‌ها با برنامه‌ریزی، اختصاص منابع سازمانی لازم و تشریح بهتر توسعه منابع انسانی می‌توانند فرآیند توسعه را تسهیل و تسریع ببخشند.

توسعه منابع انسانی برای تمام سازمان‌هایی که می‌خواهند پویا و رشدمحور باشند بسیار پراهمیت خواهد بود؛ تمرکز بر همۀ جوانب توسعه منابع انسانی به ساخت محیط کاری فوق‌العاده کمک خواهد کرد، محیط کاری که سازمان و تک‌تک کارمندان اهداف شغلی خود را در آن تحقق یافته می‌یابند.

منابع انسانی برخلاف دیگر منابع هر کسب و کار پتانسیلی نامحدود دارد. این پتانسیل تنها بر ایجاد اقلیمی به منظور شناخت، به سطح رسانی، باروری و استفاده از توانایی افراد تمرکز دارد. سیستم توسعه منابع انسانی هدف ساخت چنین اقلیمی را در سر دارد. بسیاری از تکنیک‌های توسعه منابع انسانی در سال‌های اخیر با انجام فعالیت‌های بالا صورت می‌پذیرد.

گزینه‌های گوناگونی برای توسعه و پیشرفت کارمندان وجود دارد:

1.     آموزش‌های رسمی می‌تواند به سازمان شما ارزش افزوده اضافه کند.

2.     توسعه منابع انسانی می‌تواند حتی به شکل غیررسمی پیش رفته و به شکل کارگاه‌هایی درون سازمانی و کلاس‌هایی با کمک کارمندان و مشاوران باشد.

نقش سرمایه انسانی در برنامه ریزی

سرمایه انسانی می تواند در ۲ مرحله تدوین برنامه‌ها و اجرای برنامه ها نقش بسزایی در کشور ایفا کنند. افراد متخصص، خبره و کارشناس که در مرحله تدوین استراتژی ها و برنامه ها به عنوان استراتژیست و برنامه ریز نقش ایفا می کنند و افراد متخصص و حرفه ای که در مقام مجری برنامه ها در بخش های راهبردی، تاکتیکی و عملیاتی در قسمت‌های اصلی کشور یعنی صنعت، کشاورزی و خدمات، فعال هستند.

 این مهم زمانی محقق می‌شود که از ابعاد علمی و تجربی به فرآیند مدیریت منابع انسانی و سیستم های فرعی آن در درون جامعه و سازمان‌های آن، عنایت ویژه داشت. یعنی با برنامه ریزی نیروی انسانی، جذب و بکارگیری نیروی انسانی شایسته و دارای شرایط احراز، آموزش و توانمند سازی کارکنان از ابعاد ادراکی و مهارتی و در پی آن توجه به نگهداشت بهینه منابع انسانی و حفظ کرامت آنها، موجبات برنامه‌ریزی‌های مطلوب خرد و کلان در کشور و اجرای دقیق برنامه‌ها را با توجه به شاخص‌های بهره وری کار یعنی افزایش کمیت و کیفیت و کاهش هزینه‌ها و زمان کاری فراهم آورد.