قطار توسعه صنعت پتروشیمی کشور، در راستای سیاستهای چشم انداز 20 ساله کشور از چندین سال قبل با تلاش مردمی سخت کوش و متعهد، شروع به حرکت کرده و همچنان با سرعت فزاینده ای به حرکت خود ادامه می‌دهد. در این میان متاسفانه گاه اظهاراتی از سر بی اطلاعی یا بعضی مقایسه های نادرست باعث می‌شود بخشی از تلاش صنعتگران زحمتکش پتروشیمی کشور نادیده گرفته شود. لذا لازم است در این زمینه گزارشی درباره عملکرد شرکت ملی صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر ارائه شود.
در یکی از مطالب منتشر شده درباره عملکرد صنعت پتروشیمی کشور، به قلم یکی از مدیران اسبق صنایع پتروشیمی (که البته توفیق خدمت در صنعت پتروشیمی را فقط برای کمتر از سه ماه داشتند) ، مقدار تولید قابل ارائه به بازار در پایان سال 1383 برابر 1/15 میلیون تن ذکر گردیده در صورتیکه کل تناژ فروش داخلی و صادرات محصولات پتروشیمی در سال 1383 9/9 میلیون تن بوده است . لازم به ذکر است کل تناژ فروش داخلی و صادرات محصولات پتروشیمی، طی سال 1379 به مقدار 1/7 میلیون تن بوده که بعد از 4 سال و در سال 83 این رقم به 9/9 میلیون تن رسیده است .
علاوه براین باید گفت: در سال 1375 کل تناژ فروش داخلی و صادرات محصولات پتروشیمی 7/4 میلیون تن بوده که در مدت 4 سال با 4/2 میلیون تن افزایش و به مقدار 1/7 میلیون تن در پایان سال 1379 و به مقدار 9/9 میلیون تن در پایان سال 1383 رسیده است.
بنابراین با تلاش صنعتگران و مدیران کشور در سالهای 76 تا 83 ، تولید قابل فروش محصولات پتروشیمی از 7/4 میلیون تن به 9/9 میلیون تن رسید. لیکن در سالهای اخیر و با توجه بیشتر و جدی‌تر به صنعت پتروشیمی به عنوان موتور توسعه صنعتی کشور و با برنامه ریزی و اولویت بندی و سرعت عمل در اجرای پروژه ها تولید قابل فروش محصولات از 9/9 میلیون تن به 1/17 میلیون تن رسید که به منزله پی گیری و اجرای پروژه های نیمه تمام سالهای گذشته و به بهره برداری رساندن سرمایه گذاری‌های هنگفت و طولانی مدت است.
در اظهارات برخی، اینگونه ادعا شده است که معمولاً طرحهای با پیشرفت فیزیکی بالای 90% ، تکمیل شده تلقی می‌شوند اما با توجه به تجربه و اسناد موجود سخت ترین مراحل کار بعد از ورود به 10 درصد پایانی کار بروز می‌نماید. چراکه در سالهای اخیر تمام مراحل پیش راه اندازی و راه اندازی در کشور و توسط متخصصان داخلی انجام شده و کسب تجربه برای انجام این کار خطیر نیازمند صرف زمان بیشتری است. در جدول پیوست گزارش نام طرح ها و درصد پیشرفت آنها تا خرداد ماه 84 و پیش بینی سال خاتمه ذکر گردیده است که برخی از آنان و میزان تولید آنان در سالهای 84 و 85 و 86 اعلام میگردد .
نام طرح | ظرفیت ) هزارتن در سال ( | سال شروع طرح | پیش بینی سال خاتمه طرح | درصد پیشرفت تا پایان خرداد 84 | مقدار فروش 84 (هزارتن) | مقدار فروش 85 (هزارتن) | مقدار فروش 86 (هزارتن) |
الفین هفتم( مارون ) | 2640 | 1379 | 1384 | 97 | __ | 134 | 414 |
پلی اتیلن سبک ( لاله ) | 300 | 1381 | 1385 | 91 | __ | __ | __ |
الفین دهم ( جم ) | 3750 | 1379 | 1384 1386 | 91 | __ | __ | __ |
واحد استحصال اتان ( پارس ) | 1640 | 1379 | 1384 | 98 | __ | 290 | 610 |
PET/PTA شهید تندگویان | 750 | 1379 | 1384 | 91 | 118 | 460 | 473 |
اسید استیک فن آوران | 150 | 1380 | 1384 | 92 | __ | 10 | 31 |
جمع | 9230 | | | | 118 | 894 | 1528 |
ارقام مقادیر فروش در سالهای 84 و 85 و 86 و طرحهای فوق الذکر حاکی از عدم صحت ادعای گزارشگر از لحاظ درصد پیشرفت طرح و یا تلقی نمودن تکمیل طرحهای بالای 90% پیشرفت است .
وضعیت دارائیهای ثابت شرکت و هزینه های انجام شده برای پروژه های پتروشیمی بر اساس صورتهای مالی حسابرسی شده شرکت ملی صنایع پتروشیمی حاکی از آن است که در پایان سال 1383 ، کل دارائیهای ثابت شرکت شامل کل هزینه های انجام شده جهت انجام پروژه ها اعم از نقدی و یا از طریق فاینانس از ابتدای تاسیس صنعت پتروشیمی تا سال 83 جمعاً 124 هزار میلیارد ریال است و در طی سالهای 1384 تا 1386 جمعاً 64 میلیارد ریال به دارائیهای شرکت از بابت هزینه های انجام شده جهت پروژه ها اضافه گردیده است که این خود حاکی از حجم بالای اجرا و تکمیل پروژه های نیمه تمام است.
همچنین در سالهای اخیر علاوه بر تکمیل طرحهای یاقی مانده از گذشته توسعه پرشتاب این صنعت ادامه یافت و طرحهای جدیدی در سراسر کشور به منظور اشتغال زایی و محرومیت زدایی آغاز شد. از آن جمله میتوان به پروژه های ذیل اشاره کرد :
1- طرح پلی استایرن پارس به ظرفیت 250 هزارتن
2- طرح اوره و آمونیاک هشتم ( لاوان ) به ظرفیت 1035 هزارتن
3- طرح الفین یازدهم ( پتروشیمی کاویان ) به ظرفیت 2180 هزارتن – سال شروع 1385
4- طرح الفین دوازدهم ( پتروشیمی خلیج فارس ) به ظرفیت 3781 هزارتن – سال شروع 1387
5- طرح پلی اتیلن سنگین عسلویه ( پتروشیمی مهر ) به ظرفیت 300 هزارتن – سال شروع 1384
6- طرح توسعه مبین 1 – زمان شروع اجرا در سال 1385
7- فاز دوم ایزوسیاناتها ( پتروشیمی کارون ) – زمان شروع سال 1385
8- واحد NF سوم بندرامام به ظرفیت 2685 هزارتن – سال شروع سال 1385
9- واحد بوتن 1 پتروشیمی جم به ظرفیت 100 هزارتن – سال شروع 1387
10- طرح اتیلن گلایکول عسلویه ( مروارید ) – سال شروع 1384
11- توسعه سرویس های جانبی متمرکز عسلویه – سال شروع 1385
12- سرویسهای جانبی متمرکز فاز دوم عسولیه ( دماوند ) – سال شروع 1385
13- اوره و آمونیاک شیراز به ظرفیت 1150 هزارتن – سال شروع 1385
14- توسعه پتروشیمی تبریز ( پلی استایرن مقاوم دوم ) – سال شروع 1384
15- الفین سیزدهم ( ایلام ) – سال شروع 1386
16- پلی اتیلن سنگین / سبک خطی لرستان – سال شروع 1386
17- پلی اتیلن سبک کردستان – سال شروع 1386
18- پلی اتیلن سنگین / سبک خطی مهاباد – سال شروع 1386
19- پی وی سی میاندوآب – سال شروع 1387
20- پلی اتیلن سبک اندیمشک – سال شروع 1387
21- وینیل استات / اتیلن وینیل استات همدان – سال شروع 1387
22- الفین گچساران – سال شروع 1386
23- پلی اتیلن سنگین / سبک خطی کازرون – سال شروع 1387
24- پلی اتیلن سنگین ممسنی – سال شروع 1387
25- پلی اتیلن سنگین دهدشت – سال شروع 1387
26- پلی اتیلن سنگین چهارمحال بختیاری – سال شروع 1387
27- آمونیاک و اوره دهم ( پتروشیمی زنجان ) – سال شروع 1386
28- آمونیاک و اوره یازدهم ( لردگان ) – سال شروع 1387
29- آمونیاک و اوره دوازدهم ( پتروشیمی گلستان ) – سال شروع 1386
گفتنی است در حال حاضر 6 طرح در منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ماهشهر ، 18 طرح در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس ( عسلویه ) و 20 طرح در سایر مناطق در حال اجرا است که در سالهای آینده بتدریج آماده بهره برداری خواهند بود . ضمناً 30 طرح نیز در دست مطالعه قرار دارد که امید است در زمان برنامه پنجم توسعه احداث و بهره برداری از آنها صورت پذیرد. همچنین تسهیلات مالی اخذ شده در سالهای 84 تاکنون در قالب Commercial Facilities ، Structured Finance و NPC Clean Risk برای اجرای طرحهای پتروشیمی بالغ بر 445/2 میلیارد دلار بوده است .